Alimenty od dziadków dla wnuków

• 2024-01-09
• Autor: Joanna Korzeniewska

Członkowie rodziny powinni wzajemnie sobie pomagać. Czasem to przybiera postać faktycznej opieki, wsparcia w trudnych chwilach, zajmowania się dzieckiem, nieraz zaś przyjmuje formę pieniężną w postaci alimentów. Pomocy takiej przede wszystkim oczekuje się od najbliższych członków rodziny. Gdy dzieci są małoletnie, powinny liczyć na wsparcie rodziców, a w późniejszych latach dorosłe już dzieci powinny okazać pomoc rodzicom, gdy są już niedołężni i potrzebują od nich wsparcia. Niekiedy jednak dzieci nie otrzymują pomocy od swoich rodziców i wówczas powinny otrzymać ją od dziadków, o ile jest to możliwe. Obowiązek wzajemnej pomocy w kręgu najbliższej rodziny działa w obie strony i nie jest wykluczona sytuacja, kiedy alimenty płacą wnuki na swoich dziadków. W dzisiejszym artykule omówimy różne aspekty alimentacji na linii wnuki – dziadkowie.

Kiedy można zasądzić alimenty od dziadków?

W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (K.r.o.) zasadą jest, iż to rodzice powinni zapewnić byt i utrzymanie swoim dzieciom i to oni są w pierwszej kolejności do tego zobowiązani. Dziadkowie są do tego zobowiązani jedynie w dalszej kolejności i po spełnieniu określonych przesłanek. Muszą zajść określone prawem okoliczności, aby mówić w ogóle o obowiązku dziadków do płacenia alimentów na rzecz wnuków. Może więc do tego dojść w następujących sytuacjach:

• gdy rodzice nie żyją,
• jeśli rodzice nie są w stanie wypełnić swojego obowiązku utrzymania dzieci,
• gdy uzyskanie alimentów byłoby niemożliwe lub jest związane z nadmiernymi trudnościami.

Jeśli jeden z rodziców nie żyje, obowiązek utrzymania spoczywa w całości na drugim z rodziców. Może jednak wówczas powstać i taka sytuacja, że rodzic, który pozostał przy życiu, nie będzie mógł zapewnić odpowiednich środków na utrzymanie swojego dziecka. Sytuacja, gdy rodzice nie mogą wypełnić ciążącego na nich obowiązku, może powstać, gdy jedno nie żyje, a drugie wskutek choroby, niepełnosprawności lub innych powodów nie jest w stanie zarabiać na utrzymanie swoje i dziecka. Czasem zdarza się, że uzyskanie alimentów na dziecko od jednego lub obojga rodziców nie jest przez jakiś czas możliwe albo też byłoby wyjątkowo trudne. Może do tego dojść, gdy rodzic odbywa długoletnią karę pozbawienia wolności, miejsce jego pobytu jest nieznane, przebywa za granicą i nie można od niego wyegzekwować alimentów. Zdarza się również, że egzekucja alimentów jest nieskuteczna, mimo że rodzic ma teoretycznie możliwości zarobkowe. W takich przypadkach również istnieje możliwość dochodzenia alimentów od dziadków.

Oczywiście nie ma potrzeby (ani nie jest nawet możliwe), aby wszystkie te przesłanki wystąpiły jednocześnie, ważne jest, aby wystąpiła jedna z nich. Należy ją oczywiście odpowiednio wykazać, czyli udowodnić, że rzeczywiście nie ma możliwości uzyskania alimentów od zobowiązanego rodzica. Oprócz tego istnieje jeszcze jeden warunek, aby móc orzec o obowiązku alimentacyjnym od dziadków. Mianowicie dziecko powinno znajdować się w niedostatku. Dodatkowo dziadkowie powinni mieć również odpowiednie możliwości majątkowe, aby płacić alimenty na wnuka, gdyż jeśli z ledwością wystarcza im na skromne utrzymanie, trudno wymagać, aby łożyli na utrzymanie dziecka. W kodeksie nie zostało określone, od których dziadków w pierwszej kolejności powinno się domagać alimentów. Wydaje się jednak, że zasadne byłoby, aby wnosić o alimenty od tych dziadków, którzy są w lepszej sytuacji finansowej, gdyż wówczas jest to bardziej uzasadnione, łatwiej byłoby to wykazać i łatwiej również uzyskać od nich alimenty. Jest to racjonalne i rozsądne rozwiązanie.

Wysokość alimentów od dziadków

W każdym przypadku orzekania o alimentach brane są pod uwagę dwa aspekty. Pierwszy z nich to udowodniona wysokość potrzeb małoletniego, na które składają się między innymi podstawowe koszty utrzymania, jak wyżywienie, ubrania, lekarstwa, udział w rachunkach (takich jak prąd, woda, gaz itp.). Oprócz tego bierze się również pod uwagę dodatkowe elementy, takie jak hobby, zainteresowania, rozrywki, gdyż dziecko ma również prawo do rozwoju w aspekcie społecznym, kulturalnym, kultury fizycznej, realizowania swoich pasji, zainteresowań, a także nawet zwykłych rozrywek, jak wyjścia do kina, na basen, do sali zabaw, wyjścia z rówieśnikami do pizzerii.

Jako że alimenty od dziadków mają charakter uzupełniający wobec utrzymywania przez rodziców, należy też wykazać, w jakim zakresie te potrzeby nie są i nie mogą być realizowane przez rodzica bądź rodziców. Drugi aspekt, niemniej istotny, to możliwości zarobkowe i majątkowe osób, które mają płacić alimenty. Tutaj w grę mogą wchodzić zarówno osoby w sile wieku, które wciąż pracują i mają znaczne dochody, jak i starsze, których jedynym źródłem utrzymania jest emerytura. Różny może być także stan zdrowia tych osób, gdyż często, jeśli są to osoby starsze, schorowane, mogą nie być w stanie podjąć działalności zarobkowej. Trzeba również spojrzeć, jakie wydatki na swoje utrzymanie muszą przeznaczyć osoby zobowiązane do płacenia alimentów. Często oprócz konieczności płacenia rachunków, kupowania żywności, ubrań, muszą przeznaczać spore kwoty na leczenie, kupowanie lekarstw oraz prywatne wizyty u lekarzy. Wszystkie te kwestie sąd musi wziąć pod uwagę. Nie ma więc żadnych sztywnych widełek, gdyż alimenty od dziadków dla wnuków mogą wynosić zarówno 100-200 zł, jak i 800 zł, zależnie od potrzeb dziecka, jak i możliwości majątkowych dziadków.

Procedura ustanowienia alimentów od dziadków dla wnuków

Aby zostały ustanowione alimenty od dziadków, należy złożyć pozew w wydziale rodzinnym sądu rejonowego właściwego miejscowo ze względu na miejsce zamieszkania osób uprawnionych, czyli wnuków. W pozwie powinno się podać swoje dane (imię, nazwisko, adres, numer PESEL), dane pozwanego (imię, nazwisko, adres), kwotę, jakiej się domaga, wysokość swoich potrzeb i wydatków, a także informacje o dochodach pozwanego, o ile je posiadamy. Można również dołączyć dowody na potwierdzenie wydatków, np. rachunki. Sąd wysłucha stron na okoliczność ich wydatków, dochodów, możliwości majątkowych i podejmie decyzję.

Jeśli pozwany zgadza się na płacenie alimentów, może zawrzeć ugodę przed sądem lub mediatorem. Jeśli nie zostanie zawarta ugoda, sąd wydaje wyrok, w którym zasądzi alimenty lub też oddali powództwo. Postępowanie toczy się tak, jak inne postępowania cywilne.

Alimenty od wnuków dla dziadków

Uzyskanie alimentów od wnuków dla dziadków jest wciąż w Polsce rzadkością, aczkolwiek jest to możliwe. Może to nastąpić wówczas, gdy dziadkowie są w niedostatku, nie mogą sami łożyć na swoje utrzymanie, a uzyskanie alimentów od dzieci jest niemożliwe, gdyż nie są w stanie sami płacić lub też nie żyją. Dodatkowo wnukowie muszą być oczywiście dorośli, a także muszą być w stanie płacić alimenty – innymi słowy, sami muszą mieć odpowiednie możliwości zarobkowe i majątkowe, które nie tylko pozwolą im na samodzielne utrzymanie, ale również pozwolić na płacenie dziadkom bez uszczerbku dla swojego utrzymania. Jest to zgodne z zasadą, iż członkowie rodzinny powinni sobie wzajemnie pomagać, dlatego nic nie wyklucza, aby w pewnych okolicznościach wnukowie płacili alimenty na rzecz dziadków.

Wyrazem zasady, iż członkowie rodzinny powinni sobie pomagać, jest również płacenie alimentów. Zasadniczo obowiązek ten powstaje w relacji rodzice – dzieci, ale czasem dziadkowie mogą zostać zobowiązani do płacenia alimentów dla wnuków. Może to się dziać wówczas, gdy rodzice nie żyją, nie są w stanie utrzymać dzieci lub egzekucja alimentów od nich jest niemożliwa. Wysokość alimentów zależy od potrzeb wnuków i możliwości finansowych dziadków. Aby uzyskać alimenty, należy wszcząć postępowanie w sądzie o ustanowienie alimentów. W niektórych przypadkach, gdy dziadkowie są w niedostatku, a wnuki mają odpowiednie możliwości zarobkowe, możliwe jest uzyskanie również alimentów od wnuków dla dziadków.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59