Anulowana rezerwacja w pensjonacie a zwrot pieniędzy, co mówi prawo?

• 2025-03-17
• Autor: Marta Słomka

Moje pytanie dotyczy możliwości odzyskania sumy wpłaconej na poczet pobytu w pensjonacie, z którego ostatecznie musiałem zrezygnować i anulowałem rezerwację. Otóż punkt 12. regulaminu pensjonatu stanowi: W przypadku, gdy gość: (1) anuluje rezerwację na mniej niż 14 dni przed rozpoczęciem pierwszej doby hotelowej przewidzianego pobytu lub (II) nie stawi się w obiekcie w zaplanowanym dniu przyjazdu – zadatek nie podlega zwrotowi, nie ma także możliwości wykorzystania go w późniejszym terminie. Zrobiłem rezerwację i otrzymałem jej potwierdzenie tytułem „wpłaconej zaliczki”, nie zadatku. Rezerwację anulowałem 5 dni przed terminem. Czy należy mi się zwrot zaliczki? Jak sama nazwa wskazuje, to była zaliczka, natomiast w regulaminie jest mowa o zadatku. Jak to należy rozumieć od strony prawnej? Czy mam podstawy do zwrotu?

Zadatek

Poruszona przez Pana kwestia jest mocno dyskusyjna. Dokonując bowiem rezerwacji, umówili się Państwo (Pan się zgodził) na zadatek – nie zaliczkę. Kwota pieniędzy wręczana przy zawarciu umowy będzie pełnić funkcję zadatku tylko wtedy, gdy zostanie to wyraźnie oznaczone w umowie. Jeżeli zabraknie określenia, że jest to zadatek, to dana kwota będzie zaliczką wpłaconą na poczet ceny umowy.

Zadatek spełniać może różne funkcje, m.in. może stanowić potwierdzenie zawarcia umowy, zabezpieczenie jej wykonania jak i funkcję zaliczki. Zadatek ma na celu skłonienie stron do wykonania umowy lub zrekompensowanie stronie uprawnionej do odstąpienia od umowy ewentualnej szkody, jaką poniosła z tego tytułu.

Zaliczka

Zaliczka jest częściowym spełnieniem świadczenia przez jedną ze stron przed nadejściem terminu zapłaty całości kwoty z tytuły zawartej umowy. Zaliczka różni się od zadatku tym, że nie daje prawa odstąpienia od umowy. Można żądać jej zwrotu jedynie w przypadku, gdy umowa nie dojdzie do skutku.

Zaliczkę daje się przed spełnieniem świadczenia przez drugą stronę umowy – a więc nie daje się jej „za coś”, ale jedynie „na poczet czegoś”. W razie dania „zaliczki” już po spełnieniu przez drugą stronę swojego świadczenia, ową „zaliczkę” należy poczytywać po prostu jako właściwą zapłatę.

W świetle powyższego, nawet jeżeli nie doszło do podpisania umowy w wersji papierowej, to umowa jest ważna, ponieważ pensjonat złożył Panu ofertę, zaś Pan ją zaakceptował w formie dokonania rezerwacji. Jeżeli przed dokonaniem wpłaty otrzymał Pan informację, że należy wpłacić zadatek, to niestety, ale na gruncie prawa cywilnego nie podlega on zwrotowi.

Błędne określenie zadatku jako zaliczki

Jeśli strony omyłkowo nazwą zadatek zaliczką, co miało miejsce w tej sprawie, będą musiały liczyć się z innymi konsekwencjami, a w trakcie procesu sąd badał będzie, oprócz treści oświadczeń woli ujętych w regulaminie (treści klauzuli), także zamiar stron towarzyszący im podczas zawierania umowy, natomiast wątpliwości interpretacyjne, niedające się usunąć za pomocą ogólnych reguł, powinny być rozstrzygane na niekorzyść strony, która zredagowała tekst wywołujący wątpliwości.

Ustalenie woli stron, gdy brak jednoznacznych zapisów umowy

Istotną kwestią w przypadku dokonywania wpłat jest określenie w opisie przelewu, czy wpłata ma charakter zaliczki czy zadatku. Jeśli w tytule napisał Pan „zaliczka” i ma Pan potwierdzenie jej przyjęcia – to należność można traktować jako zaliczkę, niestety interpretacje tego typu spraw przez sądy gruntują się bardzo niejednolicie.

Jeśli w regulaminie jest wzmianka o zadatku, natomiast w rozliczeniu pojawia się zwrot „zaliczka”, należy zastosować metodę wykładni pozwalającą na ustalenie woli stron. W tym zakresie przydatny będzie art. 65 Kodeksu cywilnego (K.c.). Zgodnie z jego treścią oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel stosunku łączącego strony, aniżeli opierać się na dosłownym brzmieniu regulaminu.

Zaliczka jest zapłatą części wynagrodzenia przed rozpoczęciem wykonywania umowy a zadatek jest formą zabezpieczenia wykonania umowy. Zaliczka podlega zwrotowi w razie niewykonania umowy, Pan dostał potwierdzenie rezerwacji tytułem właśnie zaliczki, może Pan zatem twierdzić, że była to zaliczka. Niemniej jednak trzeba by wykazać, że na zaliczkę się Pan z pensjonatem umówił.

Niepewna droga sądowa o zwrot zaliczki – sądy rozstrzygają niejednolicie

Sygnalizuję, że w razie sporu sądowego – rozstrzygnięcie może być różne, gdyż nie ma jednolitej linii interpretacyjnej wobec takiej sytuacji. Zgodzić się trzeba z wyrażonym w doktrynie poglądem, iż samo nazwanie przez strony umowy określonego świadczenia zaliczką nie przesądza jeszcze o tym, że strony rzeczywiście chciały wyłączyć skutki prawne określone w art. 394 § 1 K.c. (zadatek).

Podobnie samo nazwanie przez strony określonego świadczenia zadatkiem również nie ma decydującego znaczenia z punktu widzenia kwalifikacji prawnej, a przede wszystkim skutków prawnych poczynionego zastrzeżenia. Strony mogą traktować zadatek jako zaliczkę na poczet świadczenia; konieczne jest jednak wówczas wyraźne postanowienie umowne wyłączające zastosowanie art. 394 K.c. Sama zatem użyta przez strony terminologia nie jest rozstrzygająca, niemniej jednak – w braku jakichkolwiek innych danych pozwalających na ustalenie rzeczywistego zamiaru stron – terminologii tej nie da się pominąć. Jeżeli więc strony zastrzegą w umowie zadatek, a z panujących w danym obszarze zwyczajów i ustaleń stron (w tym poczynionych zarówno w samym tekście umowy, jak i tych wynikających z okoliczności towarzyszących zawarciu umowy), nie wynika inne znaczenie analizowanego postanowienia aniżeli to określone w art. 394 K.c., to wystąpią skutki prawne wskazane w tym przepisie.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93