Co grozi za pobicie?

• 2024-01-31
• Autor: Joanna Korzeniewska

Przestępstwa można podzielić według kilku kryteriów. Jednym z nich jest zagrożenie karą pozbawienia wolności, wówczas czyny dzielimy na zbrodnie i występki. Na czyn karalny można również spojrzeć pod innym kątem, a mianowicie – jakie dobra chronione ów czyn narusza. Patrząc w ten sposób, można wyróżnić przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, wolności, wolności seksualnej, przeciwko mieniu, bezpieczeństwu w komunikacji itp. Bojka oraz pobicie należą niewątpliwie do przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu.

Bójka i pobicie – jak je odróżnić?

Oba te czyny zostały opisane w tym samym przepisie – art. 158 Kodeksu karnego (K.k.). Nie zawarto w nim prawnej definicji bójki czy pobicia, jednakże pojęcia te mają już utrwaloną definicję ustaloną w orzecznictwie. Bójka to zajście (starcie) pomiędzy co najmniej trzema osobami, w którym strony jednocześnie atakują i się bronią. Ważne, żeby nie można było odróżnić strony, która tylko atakuje, od strony podejmującej wyłącznie działania obronne. Po każdej ze stron może występować więcej osób. Istotne, żeby wszystkich uczestników zajścia było co najmniej trzech. Do pobicia zaś dochodzi wówczas, gdy można wyraźnie i jednoznacznie stwierdzić, kto jest atakującym, a kto się broni.

Przypadki polegające na chybieniu ciosu, grożeniu, otaczaniu innej osoby, agresji słownej, fingowaniu ciosów, posługiwaniu się niebezpiecznym narzędziem itp. – dopóki nie dojdzie do fizycznego kontaktu przynajmniej jednego uczestnika grupy z ofiarą – nie mogą być uznane za spełniające warunki niezbędne do zakwalifikowania ich jako pobicie lub bójkę.

W teorii brzmi wszystko jest jasne, ale przecież takie wydarzenia najczęściej mają bardzo dynamiczny przebieg. Często również występują problemy dowodowe, gdyż łatwo sobie wyobrazić sytuację, iż jedynymi dowodami przebiegu zdarzenia są zeznania samych osób w nim uczestniczących. Nie jest również tajemnicą ani zaskoczeniem, że uczestnicy bójki będą pomniejszać swój udział albo twierdzić, że jedynie się bronili, aby uniknąć odpowiedzialności karnej lub też ją umniejszyć. Analiza obrażeń również może być myląca, gdyż nie zawsze da się stwierdzić, czy obrażenia nie powstały wskutek obrony osoby zaatakowanej, która np. oddała cios lub odepchnęła napastnika. Obrona nie musi bowiem oznaczać jedynie biernego znoszenia ciosów, ale może wiązać się z działaniami, które aktywnie mają powstrzymać napastnika. Dlatego też nie zawsze łatwo jest zakwalifikować dane zajście. Oczywistym jest równocześnie, że ofiara pobicia nie może ponieść odpowiedzialności, gdyż jest tu jedynie pokrzywdzonym i nie popełniła żadnego czynu zabronionego.

Jaka może być kara za pobicie?

Warunkiem karalności za bójkę oraz pobicie jest sprowadzenie zagrożenia w postaci narażenia innych uczestników starcia na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub uszkodzenia ciała. Wystarczy, że przebieg zajścia (np. rodzaj zadawanych ciosów) mógł spowodować powstanie wskazanych skutków. Samo ich wystąpienie nie jest niezbędne do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej. Jeśli zagrożenie narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia nie wystąpiło, wówczas można mówić co najwyżej o naruszeniu nietykalności cielesnej. Tak więc pojedyncze kopnięcie lub uderzenie w twarz nie zostanie zakwalifikowane jako pobicie danej osoby. Z powyższego wynika więc, że powinien to być zdecydowany i agresywny atak, mogący doprowadzić do uszkodzenia ciała lub śmierci.

Odpowiedzialność karna za udział w bójce lub pobiciu jest uzależniona od kilku czynników. W typie podstawowym udział w takich zajściach jest zagrożony karą pozbawienia wolności do lat 3. Jak widzimy, nie ma tu mowy o możliwości poniesienia kary grzywny lub ograniczenia wolności, a jedynie o pozbawieniu wolności. Jeśli następstwem bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu, wysokość kar może sięgać od 6 miesięcy aż do 8 lat. Jeśli zaś skutkiem jest śmierć człowieka, maksymalna możliwa kara sięga 10 lat pozbawienia wolności. Należy uznać, że jest to uzasadnione i racjonalne. Z jednej strony nie jest to zabójstwo, więc nie można dokonywać takiej samej kwalifikacji prawnej, jednakże spowodowanie czyjejś śmierci jest bardzo ciężkim przestępstwem, dlatego powinno być karane surowo.

Czym zatem jest ciężki uszczerbek na zdrowiu? To pojęcie zostało opisane w innym przepisie, a mianowicie w art. 156 Kodeksu karnego. Za ciężki uszczerbek na zdrowiu uznaje się pozbawienie człowieka wzroku, słuchu, mowy, możliwości płodzenia lub też innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia albo zniekształcenia ciała. Nie wszystkie te określenia są precyzyjne i zrozumiałe, więc jeśli są co do tego wątpliwości, konieczne staje się przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego lekarza specjalisty.

Postępowanie w sprawie o pobicie, możliwość zmniejszenia kary

Sprawy związane z udziałem w bójce lub pobiciu są ścigane z urzędu (w odróżnieniu od np. naruszenia nietykalności cieleśnie). Po otrzymaniu zawiadomienia lub też uzyskaniu w inny sposób informacji o bójce, organy ścigania wszczynają postępowanie. Świadek lub uczestnik takiego zdarzenia może sam zdecydować się na złożenie zawiadomienia.

Zgłoszenie pobicia na policji powinno nastąpić jak najszybciej. Można zgłosić je telefonicznie albo poprzez osobiste stawienie się na komisariacie lub w formie pisemnej, wysyłając zawiadomienie do jednostki policji, która zajmuje się obszarem, gdzie miało miejsce pobicie, bądź też do prokuratury. Przede wszystkim należy opisać dokładnie przebieg zdarzenia, podać personalia napastników (dane osobowe, rysopis, miejsce zamieszkania, o ile oczywiście je znamy), a także wskazać świadków zdarzenia. Policja zbiera dowody i oczywiście przesłuchuje świadków oraz podejrzanych. Jeśli doszło do poważniejszych obrażeń, bardzo istotne jest wykonanie obdukcji, czasem również przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego lekarza, który stwierdzi, czy doszło do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Taki dowód częściej jest przeprowadzany na etapie postępowania sądowego.

Po skierowaniu aktu oskarżenia zaczyna się etap postępowania sądowego, gdzie często ponownie przesłuchuje się świadków i strony – bezpośrednio przed sądem.

Możliwości zmniejszenia kary za udział w bójce lub pobiciu

W każdym tego typu przypadku trzeba rozważyć możliwości, ewentualne korzyści i zagrożenia – jak duże jest ryzyko skazania i jaką karę można otrzymać. Można w pewnych wypadkach spróbować warunkowego umorzenia postępowania lub dobrowolnie poddać się karze.

Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie, jeśli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste przemawiają za tym, że nie popełni on w przyszłości przestępstwa. Do warunkowego umorzenia może dojść wobec przestępstw zagrożonych karą do 5 lat pozbawienia wolności. Warto więc zauważyć, że jest ono możliwe tylko w przypadku bójki w typie podstawowym zagrożonej karą pozbawienia wolności do lat 3. Warunkowe umorzenie postępowania nie jest możliwe w przypadku spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu lub śmierci. Należy jednak pamiętać, że wina i społeczna szkodliwość nie mogą być znaczne.

Dobrowolne poddanie się karze oznacza, że zostaje się skazanym, ale nie ma postępowania sądowego i kara jest zwykle niższa. Może ono dotyczyć przestępstw zagrożonych karą do 15 lat pozbawienia wolności. Wniosek taki można złożyć do czasu zakończenia przesłuchania przed sądem wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej.

Bójka jest zdarzeniem, w którym przynajmniej trzy osoby są jednocześnie napastnikami i się bronią, zaś przy pobiciu można wyraźnie rozpoznać agresora. Udział w takich zajściach podlega karze pozbawienia wolności do lat 3, zaś w przypadku spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu – do lat 8, jeśli skutkiem zajścia jest śmierć człowieka – do 10 lat. Postępowanie przygotowawcze koncentruje się na zbieraniu dowodów, a postępowanie sądowe – na stwierdzeniu, czy oskarżeni dopuścili się przestępstwa. Można próbować dojść do porozumienia z oskarżycielem i dobrowolnie poddać się karze, a w niektórych wypadkach nawet uzyskać warunkowe umorzenie postępowania.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553