Darowizna ziemi rolnej a podatek

• 2024-01-14
• Autor: Marcin Sądej

Otrzymanie darowizny przeważnie kojarzy się z możliwością skorzystania z całkowitego zwolnienia od podatku. Trzeba jednak podkreślić, że nie w każdym przypadku są spełnione ustawowe warunki. Dlatego też w dzisiejszym artykule przeanalizujemy inne zwolnienie podatkowe odnoszące się do darowizny ziemi rolnej.

Darowizna gruntów rolnych a zwolnienie podatkowe

Jak powszechnie wiadomo, darowizna jest czynnością prawną podlegającą opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Obowiązek podatkowy spoczywa w tym przypadku na obdarowanym.

Zasadniczo, jeżeli darowizna jest dokonywana pomiędzy członkami najbliższej rodziny, to zastosowanie znajdzie całkowite zwolnienie od podatku określone w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Może jednak zdarzyć się sytuacja, w której darczyńcą jest osoba z II grupy podatkowej (np. ciotka czy wujek), co też wyklucza możliwość skorzystania ze zwolnienia całkowitego. W takim wypadku zastosowanie może znaleźć art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy SD. Zgodnie z tym przepisem zwalnia się od podatku nabycie własności gruntów, stanowiących gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, wraz z będącymi ich częścią składową drzewami i innymi roślinami, pod warunkiem że w wyniku nabycia zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne, a powierzchnia gospodarstwa rolnego utworzonego lub powstałego w wyniku powiększenia będzie nie mniejsza niż 11 ha i nie większa niż 300 ha oraz gospodarstwo to będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia; zwolnienie to stanowi pomoc de minimis w rolnictwie, o której mowa w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 1408/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis w sektorze rolnym.

Z analizy powyższego przepisu wynika, że warunkiem do zastosowania zwolnienia jest m.in., aby:

• przedmiotem nabycia była własność (współwłasność) gruntów stanowiących gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów ustawy o podatku rolnym,
• w wyniku nabycia powierzchnia gospodarstwa rolnego utworzonego lub powstałego była nie mniejsza niż 11 ha i nie większa niż 300 ha,
• gospodarstwo to było prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia, a ponadto
• kwota podatku mieściła się w limicie indywidualnym i krajowym pomocy de minimis w rolnictwie.

Co istotne wszystkie ww. warunki muszą być spełnione łącznie.

Jak widzimy, ze zwolnienia nie korzysta nabycie gruntów, które nie stanowią gospodarstwa rolnego. Zgodnie z definicją za gospodarstwo rolne uważa się obszar gruntów, sklasyfikowanych w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza, o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha lub 1 ha przeliczeniowy, stanowiących własność lub znajdujących się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nieposiadającej osobowości prawnej. W konsekwencji, jeżeli przedmiotem darowizny będzie grunt inaczej sklasyfikowany, np. jako leśny, to powyższe zwolnienie nie znajdzie zastosowania.

Kolejny warunek dotyczy powierzchni gospodarstwa rolnego, które po darowiźnie musi wynosić co najmniej 11 ha i nie więcej niż 300 ha. Jeżeli przykładowo osoba fizyczna ma gospodarstwo rolne o powierzchni 9 ha i otrzyma w drodze darowizny grunty rolne o powierzchni 2 ha, to opisany warunek jest spełniony. Zwrócić bowiem należy uwagę, że chodzi zarówno o gospodarstwo nowo utworzone, jak i powstałe (powiększone) na skutek darowizny.

Darowizna gruntów rolnych wraz z budynkami a zwolnienie od podatku

Nierzadko wraz z darowizną gruntu na obdarowanego przechodzi własność budynków znajdujących się na obszarze rolnym. Tutaj trzeba wskazać, że zgodnie z art. 47-48 Kodeksu cywilnego do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.

Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. W konsekwencji na gruncie prawa cywilnego darowizna gruntów powoduje automatyczne przeniesienie prawa własności również co do budynków znajdujących się na tym gruncie. Jest to zasada związania budynku z gruntem.

Trzeba jednak pamiętać, że prawo podatkowe jest autonomiczne względem prawa cywilnego, a wszelkie zwolnienia oraz preferencje podatkowe należy interpretować w sposób ścisły.

Z treści art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy SD jednoznacznie wynika, że ze zwolnienia korzysta wyłącznie nabycie gruntów wraz z będącymi ich częścią składową drzewami i innymi roślinami. Przepis ten nie wyszczególnia budynków, które również stanowią część składową gruntu. Oznacza to, że budynki znajdujące się na gruncie rolnym (np. budynki gospodarcze, magazynowe, wiaty czy silosy) będą podlegały opodatkowaniu i w tym zakresie podatnik ma obowiązek złożenia zeznania SD-3 w terminie miesiąca od dnia otrzymania darowizny. W oparciu o zeznanie naczelnik urzędu skarbowego wyda decyzję podatkową ustalającą wysokość podatku od darowizny.

Na brak możliwości zastosowania zwolnienia do budynków znajdujących się na darowanych gruntach rolnych wskazuje m.in. pismo z dnia 27.09.2019 r., wydane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, nr 0111-KDIB2-2.4014.120.2019.1.SK. Organ podatkowy wyraźnie wskazał, że zwolnienie nie może być zastosowane do tej części przedmiotu umowy darowizny, która nie stanowi gruntu, a więc w części dotyczącej nabycia budynków gospodarczych oraz wiat. Treść przepisu art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn wyraźnie wskazuje, iż zwolnieniem w nim zapisanym nie są objęte budynki (budowle) znajdujące się na nabywanym gruncie. W analizowanym przepisie wskazano jedynie na zwolnienie wraz z gruntem będących jego częścią składową drzew i innych roślin.

Podsumowując naszą dzisiejszą analizę, możemy wskazać, że darowizna gruntów rolnych może korzystać ze szczególnego zwolnienia od podatku określonego w art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy SD. Pamiętać jednak należy, że zwolnienie to obwarowane jest określonymi warunkami, w związku z czym warto uprzednio skonsultować się z doradcą podatkowym.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207