Mamy 12 503 opinii naszych Klientów
Darowizny dokonywane między członkami najbliższej rodziny są zjawiskiem powszechnym. Warto jednak zastanowić się, w jaki sposób prezentuje się zagadnienie dopuszczalności zawierania umowy darowizny pomiędzy małżonkami w różnych ustrojach małżeńskich. Problematyka ta będzie przedmiotem naszej analizy.
Przepisy odnoszące się do darowizn nie różnicują sposobu zawierania umowy od okoliczności takiej, że stronami umowy są małżonkowie. Będziemy zatem opierać się na przepisach ogólnych. W myśl art. 888 Kodeksu cywilnego (K.c.) – darowizna to umowa, w ramach której jedna strona (będąca darczyńcą) zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz drugiej strony (będącej obdarowaną) kosztem swojego majątku.
Analiza powyższego zapisu prowadzi do wniosku, że podstawową cechą umowy darowizny jest jej nieodpłatność. Darczyńca dokonuje określonego świadczenia na rzecz obdarowanego, który otrzymuje przysporzenie majątkowe (w postaci zwiększenia aktywów lub zmniejszenia pasywów) i nie jest zobowiązany do żadnego świadczenia wzajemnego.
Dodatkowo wskażmy, że owo uzyskanie przysporzenia majątkowego polega przeważnie na nabyciu prawa własności określonego składnika majątkowego. Darowizna polega najczęściej na przesunięciu jakiegoś dobra majątkowego z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. Świadczenie ma charakter nieodpłatny, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę.
Jak podaje art. 890 K.c. – oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego, przy czym umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Zasadniczo zatem darowizny innych składników niż nieruchomości nie wymagają formy pisemnej. Darowizna staje się ważna już przez sam fakt jej dokonania. Należy zaznaczyć, że przepisy ustawy nie wymagają żadnej szczególnej formy oświadczenia obdarowanego o przyjęciu darowizny.
Pamiętajmy także, że darowizna jest dwustronną umową. Dla zaistnienia umowy darowizny konieczne jest złożenie oświadczenia darczyńcy o przekazaniu darowizny oraz oświadczenie obdarowanego o jej przyjęciu.
WAŻNE!
Dla zawarcia umowy darowizny między małżonkami konieczne jest obustronne oświadczenie woli o wyrażeniu zgody na dokonanie darowizny. Ponadto istotne jest to, że na skutek darowizny dochodzi do przesunięcia majątkowego pomiędzy stronami umowy darowizny.
Jak wskazaliśmy, darowizna najczęściej przybiera postać przesunięcia własności składnika majątkowego pomiędzy darczyńcą a obdarowanym. Trzeba bowiem pamiętać, że darowizna to czynność prawna o charakterze rozporządzającym. W takim razie bardzo ważne jest zatem ustalenie, w jaki sposób kształtują się stosunki majątkowe pomiędzy małżonkami, a te zależne są od przyjętego ustroju małżeńskiego.
Jeżeli mamy do czynienia z rozdzielnością majątkową zwaną również intercyzą, to każdy z małżonków posiada swój odrębny majątek i nie mamy do czynienia z majątkiem wspólnym. Nawet jeżeli małżonkowie nabywają wspólną rzecz, to można w niej wyodrębnić konkretny udział należący do każdego z nich. W konsekwencji w tym wariancie możliwe jest dokonywanie swobodnych darowizn pomiędzy majątkami osobistymi małżonków. Mamy bowiem do czynienia z dwiema odrębnymi masami majątkowymi, w zakresie których może dochodzić do przesunięć określonych składników i praw własności.
Na marginesie dodajmy, że darowizna dokonywana między małżonkami w ustroju rozdzielności majątkowej również może korzystać z całkowitego zwolnienia od podatku od darowizn na mocy art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.
WAŻNE!
W ustroju rozdzielności majątkowej mamy do czynienia z dwoma majątkami osobistymi małżonków, pomiędzy którymi można dokonywać bezpłatnych przysporzeń w formie darowizny.
Nieco inaczej zagadnienie to przedstawia się w przypadku małżonków pozostających w ustroju wspólności małżeńskiej.
Istotą wspólności małżeńskiej jest bowiem współwłasność łączna istniejąca między małżonkami. Cechuje się ona bezudziałowym charakterem, co oznacza, że każdy z małżonków ma pełne prawo do każdego składnika majątku objętego wspólnością.
Oprócz majątku wspólnego każdy z małżonków ma również prawo do posiadania majątku odrębnego. Katalog składników, które wchodzą do majątku odrębnego, został wymieniony w art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.). Do majątku odrębnego małżonków wchodzą również składniki majątku nabyte przez małżonków przed zawarciem związku małżeńskiego.
Podobnie jak w przypadku małżonków w ustroju rozdzielności, także i w tym wariancie dopuszczalne jest dokonywanie darowizn pomiędzy majątkami odrębnymi małżonków.
WAŻNE!
Jeśli między małżonkami istnieje ustrój wspólności małżeńskiej, to możemy rozpoznać majątek wspólny oraz majątek osobisty każdego z małżonków. Nie ma przeszkód, aby dochodziło do przesunięć majątkowych między majątkami osobistymi.
Bardziej problematyczne mogą być sytuacje, w których dochodzi do przesunięć majątkowych pomiędzy majątkami osobistymi małżonków a istniejącym majątkiem wspólnym. Na pierwszy ogień weźmy przypadek, gdy dochodzi do przysporzenia z majątku osobistego do majątku wspólnego.
Pamiętajmy, że cechą majątku wspólnego jest jego bezudziałowy charakter, a każdy składnik majątku stanowi własność każdego z małżonków. Jeżeli zatem małżonek dokona transferu określonego składnika z majątku osobistego do majątku wspólnego, to wciąż będzie on właścicielem tegoż składnika. Nie zmienia się zatem prawo własności, lecz zmieni się jedynie kwestia organizacyjna. Nie można zatem powiedzieć, że dochodzi w tym przypadku do darowizny.
WAŻNE!
Przesunięcia majątkowe z majątku osobistego do majątku wspólnego małżonków powinny być traktowane jako nakłady na majątek wspólny, a nie jako darowizna na rzecz drugiego małżonka.
Drugą możliwością jest dokonanie przesunięcia pomiędzy majątkiem wspólnym a majątkiem osobistym małżonków. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że takie przesunięcie może być odebrane jako forma podziału majątku wspólnego, ponieważ prawo własności będzie przysługiwało wyłącznie jednemu z małżonków. Jak wskazuje art. 35 K.r.o. – w czasie trwania wspólności małżeńskiej nie można dokonywać żadnej czynności zmierzającej do podziału wspólnego majątku. Istnieje zatem ryzyko podważenia tego rodzaju darowizny.
Podsumowując naszą analizę, należy wskazać, że kwestia dopuszczalności dokonywania darowizn między małżonkami determinowana jest przede wszystkim ustrojem majątkowym funkcjonującym między nimi. Sporo wątpliwości powstaje w przypadku darowizn pomiędzy majątkiem wspólnym a majątkami osobistymi małżonków, dlatego też w tym zakresie warto zasięgnąć porady specjalisty.
Przykład 1: Darowizna samochodu
Ania i Marek są małżeństwem, które funkcjonuje w reżimie wspólności majątkowej. Na dziesiątą rocznicę ślubu, Ania postanawia podarować Markowi swoje auto, które kupiła jeszcze przed ślubem. Chociaż auto formalnie należało do majątku osobistego Ani, po ślubie stało się częścią wspólnego majątku małżeńskiego. Dokonując darowizny, Ania złożyła oświadczenie woli w formie aktu notarialnego, aby darowizna była ważna. Mimo że samochód wszedł do majątku wspólnego, Ania może bez problemu dokonać takiej darowizny, ponieważ jest to przysporzenie majątkowe z jej majątku osobistego.
Przykład 2: Przekazanie akcji spółki
Karol i Dorota, żyjący w rozdzielności majątkowej, posiadają każde swoje osobiste inwestycje. Dorota, będąc udziałowcem w prosperującej firmie, decyduje się przekazać część swoich akcji Karolowi jako dar. Przesunięcie akcji odbywa się bez przeszkód, gdyż są one częścią majątku osobistego Doroty, a w rozdzielności majątkowej każde z nich ma pełną autonomię co do swojego majątku. Darowizna jest zwolniona od podatku na mocy odpowiednich przepisów, a cały proces odbywa się z zachowaniem formy wymaganej przez prawo.
Przykład 3: Przeniesienie własności mieszkania
Justyna i Piotr są w związku małżeńskim, gdzie obowiązuje ich wspólność majątkowa. Justyna odziedziczyła mieszkanie po swoich rodzicach, które formalnie stało się częścią majątku wspólnego. Chcąc zabezpieczyć przyszłość swoich dzieci, postanawia przekazać to mieszkanie Piotrowi, aby w razie jej śmierci miał pełne prawa do lokalu. Proces darowizny musi zostać dokładnie przemyślany i zrealizowany zgodnie z obowiązującymi przepisami, aby uniknąć przyszłych problemów prawnych dotyczących podziału majątku wspólnego. Piotr przyjmuje darowiznę, co jest formalizowane odpowiednimi dokumentami, choć cała transakcja wymaga dodatkowej uwagi ze względu na naturę majątku wspólnego w ich małżeństwie.
Podsumowując, dopuszczalność darowizn między małżonkami jest determinowana przede wszystkim przez ustrój majątkowy, w jakim funkcjonuje małżeństwo. W przypadkach zarówno rozdzielności, jak i wspólności majątkowej, istnieje możliwość dokonania darowizny, ale wymaga to dokładnego zrozumienia przepisów prawnych oraz często formalizowania aktu notarialnego. Zawsze warto skonsultować się z ekspertem prawnym, aby zapewnić prawidłowość i bezpieczeństwo takich transakcji.
Potrzebujesz fachowej porady prawnej dotyczącej darowizn między małżonkami lub innych kwestii prawnych? Skorzystaj z naszej oferty kompleksowych konsultacji online i profesjonalnego sporządzania pism prawnych, zapewniających spokój i bezpieczeństwo Twoich transakcji. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Dlaczego warto?Numer telefonu pozwoli na kontakt
w przypadku podania nieprawidłowego emaila.
Otrzymasz SMS o wycenie i przygotowaniu
głównej odpowiedzi, a także w przypadku
problemów technicznych. Wiele razy podany
numer pomógł szybciej rozwiązać problem.
Wycenę wyślemy do 1 godziny
* W dni robocze w godzinach od 7 do 20.
* W weekendy i święta do 2 godzin.
Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Pracujemy 7 dni w tygodniu
O autorze: Marcin Sądej
Prawnik, absolwent Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, ukończone studia podyplomowe z zakresu Przeciwdziałania Przestępczości Gospodarczej i Skarbowej oraz z zakresu Rachunkowości i Rewizji Finansowej. Współpracuje z kancelariami doradców podatkowych oraz biurami...
>> więcej informacji o autorze
