Egzekucja z majątku wspólnego małżonków

• 2024-02-12
• Autor: Marcin Sądej

Jeśli postępowanie egzekucyjne prowadzone jest wobec jednej osoby w związku z zaciągniętymi zobowiązaniami, małżonek tejże osoby może mieć obawy, czy taka egzekucja będzie dotyczyć również jego i jego majątku. Dlatego też w naszym dzisiejszym artykule zastanowimy się, jak przedstawia się kwestia egzekucji z majątku wspólnego małżonków.

Podstawa prowadzenia egzekucji wobec dłużnika i jego majątku

Zanim przejdziemy do wyjaśnienia kwestii postępowania egzekucyjnego, wskażmy, że osoby pozostające w związku małżeńskim mogą mieć nie tylko majątek wspólny, ale i majątek osobisty. Ta kwestia determinowana jest przede wszystkim panującym w małżeństwie ustrojem majątkowym.

Jeśli mamy do czynienia z ustrojem rozdzielności majątkowej, to występują wyłącznie majątki osobiste. Natomiast jeżeli małżonkowie objęci są ustrojem wspólności małżeńskiej, to mamy do czynienia z majątkiem wspólnym oraz z ewentualnymi majątkami osobistymi małżonków.

Przykładem majątku osobistego małżonka występującego w sytuacji istnienia wspólności małżeńskiej są składniki otrzymane w drodze spadku czy też darowizny. Obszerny katalog składników majątkowych wchodzących wyłącznie w skład majątku osobistego zawarty jest w art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o).

Przechodząc natomiast do kwestii egzekucji, należy wskazać, że jeżeli dłużnik pozostaje w ustroju wspólności małżeńskiej, to podstawą egzekucji jest majątek osobisty zobowiązanego oraz majątek wspólny.

W takiej sytuacji warunkiem prowadzenia egzekucji jest tytuł wykonawczy wystawiony na zobowiązanego dłużnika. Ponadto taki tytuł wykonawczy jest podstawą do prowadzenia egzekucji z majątku osobistego zobowiązanego i majątku wspólnego również kosztów upomnienia oraz kosztów egzekucyjnych powstałych w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym na podstawie tego tytułu. Warto zatem zauważyć, że egzekucja dotyczy majątku wspólnego, ale nie majątku osobistego małżonka dłużnika.

Na marginesie możemy wskazać, że na wniosek małżonka osoby zobowiązanej organ egzekucyjny jest obowiązany zawiadomić go o aktualnej wysokości egzekwowanej należności pieniężnej, odsetek z tytułu niezapłacenia jej w terminie, kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych. Jednocześnie organ egzekucyjny poucza małżonka o zakazie rozporządzania uprzednio zajętą rzeczą lub prawem majątkowym wchodzących w skład majątku wspólnego. Mówiąc inaczej, małżonek nie może zajętej w postępowaniu egzekucyjnym rzeczy z majątku wspólnego sprzedać czy np. darować.

Kwestia odpowiedzialności małżonka za zobowiązania drugiego małżonka

Wskazana problematyka jest regulowana przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a konkretnie art. 41. Podstawowa reguła wyrażona w tym przepisie wskazuje, że jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków. Natomiast jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika. Ta sama reguła obowiązuje w przypadku, gdy wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności majątkowej.

Umowy ograniczające egzekucję z majątku wspólnego małżonków

W związku z powyższym może pojawić się pytanie, czy dopuszczalne jest zawarcie takiej umowy pomiędzy małżonkami, która ograniczałaby egzekucję z majątku wspólnego.

W tym zakresie należy przede wszystkim odnieść się do treści art. 27e § 3 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, gdzie wprost wskazano, że zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej skutkującej ograniczeniem, zniesieniem, wyłączeniem lub ustaniem odpowiedzialności zobowiązanego, uznaje się za bezskuteczne do składnika majątkowego, który wchodziłby w skład majątku wspólnego, gdyby nie zawarto tej umowy majątkowej małżeńskiej. Składnik ten uznaje się za wchodzący w skład majątku wspólnego.

Zasadniczo zatem tego rodzaju umowy są bezskuteczne i nie powodują wyłączenia składnika majątku objętego wspólnością małżeńską spod egzekucji.

Sprzeciw małżonka wobec egzekucji z majątku wspólnego

Trzeba jednak podkreślić, że małżonek dłużnika został wyposażony w inne uprawnienie, którym jest instytucja sprzeciwu. Jak podaje art. 27f ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji w sprawie odpowiedzialności majątkiem wspólnym małżonkowi zobowiązanego przysługuje prawo sprzeciwu. Podstawą takiego sprzeciwu jest ograniczenie, zniesienie, wyłączenie lub ustanie odpowiedzialności całością albo częścią majątku wspólnego. W sprzeciwie określa się istotę i zakres żądania oraz dowody uzasadniające to żądanie.

Sprzeciw wnosi się do wierzyciela za pośrednictwem organu egzekucyjnego. Sprzeciw może być wniesiony jeden raz w postępowaniu egzekucyjnym. Wierzyciel zawiadamia zobowiązanego o wniesieniu sprzeciwu przez małżonka zobowiązanego. Wierzyciel wydaje postanowienie w sprawie sprzeciwu małżonka zobowiązanego, w którym:

1. oddala sprzeciw;
2. uznaje sprzeciw:
   a) w całości,
   b) w części i w pozostałym zakresie oddala sprzeciw.

Postanowienie w sprawie sprzeciwu małżonka zobowiązanego doręcza się temu małżonkowi i zobowiązanemu. Na postanowienie o oddaleniu sprzeciwu małżonka zobowiązanego małżonkowi zobowiązanego przysługuje zażalenie.

W tym miejscu zwróćmy uwagę, że prawo do wniesienia zażalenia przysługuje małżonkowi ale nie samemu dłużnikowi. Dłużnik jedynie otrzymuje postanowienie w tym zakresie, jednak nie może go zaskarżyć.

Podsumowując nasze dzisiejsze ustalenia, należy wskazać, że jak najbardziej dopuszczalna jest egzekucja z majątku wspólnego w oparciu o tytuł wykonawczy wystawiony na dłużnika. Podstawą odpowiedzialności jest zgoda małżonka na zaciągnięcie danego zobowiązania.