Formy zatrudnienia przy podleganiu ubezpieczeniu KRUS

• 2023-11-24
• Autor: Michał Berliński

W Polsce równolegle obowiązują dwa systemy ubezpieczeń społecznych. Najbardziej znanym jest system Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, do którego pośrednio pracownicy, zleceniodawcy i inni albo bezpośrednio – osoby prowadzące działalność gospodarczą wpłacają składki na ubezpieczenia społeczne. Drugim, zdecydowanie mniej popularnym jednak dużo tańszym od ZUS-u, jest KRUS. W artykule omówiono formy zatrudnienia przy podleganiu ubezpieczeniom KRUS.

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego jest przeznaczona dla rolników indywidualnych oraz osób prowadzących szerokorozumianą działalność rolniczą. Przepisy prawa nie przewidują możliwości podlegania ubezpieczeniu w obu tych instytucjach jednocześnie.

Działalność gospodarcza na KRUS i jej warunki

Dla wielu osób jest to duża szansa na niższe składki. Przepisy, po spełnieniu określonych, dosyć skomplikowanych warunków, dają bowiem możliwość prowadzenia działalności gospodarczej i opłacania składek na KRUS. Zgodnie z przepisem art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników – rolnik lub domownik, który rozpoczyna prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpoczyna współpracę przy prowadzeniu tej działalności, może nadal podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników, jeśli tylko spełni określone tymi przepisami warunki.

Jednym z nich jest podleganie temu ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, a także dalsze prowadzenia działalność rolniczej lub praca w tym gospodarstwie. Gospodarstwo to musi mieć powyżej 1 ha przeliczeniowego. Zasada ta znajdzie również zastosowanie do pracy w tzw. dziale specjalnym. Kolejnym warunkiem jest złożenie w terminie 14 dni od rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej odpowiedniego oświadczenia w KRUS. Takie oświadczenie daje nam możliwość kontynuacji opłacania składek w KRUS, czyli dalszego podlegania ubezpieczeniu w rolniczej Kasie.

Oczywiście przepisy przewidują jeszcze kilka warunków, których dotrzymanie jest konieczne dla pozostania w KRUS. Przede wszystkim nie możemy mieć innych tytułów do ubezpieczeń.

Chyba najtrudniejszym warunkiem jest limit dochodu. Bowiem zgodnie z nim kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej (jeżeli działalność ta była prowadzona) nie przekracza określonej kwoty granicznej. Kwota graniczna podlega corocznej waloryzacji wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem i jest ogłaszana w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w drodze obwieszczenia ministra właściwego do spraw rozwoju wsi.

Składki w ZUS i KRUS

Jak już wspomniałem, w Polsce nie ma możliwości, aby podlegać obu instytucjom jednocześnie. Składki w ZUS opłacane są przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą regulowaną przez odmienne przepisy lub zatrudnionych na umowę o pracę lub umowę zlecenie. Ubezpieczenie w KRUS zaś zarezerwowane jest dla rolników. Ustawa precyzyjnie wskazuje, kogo uważa się za rolnika, a kogo za domownika rolnika. Zgodnie bowiem z treścią art. 6 ustawy – rolnikiem jest pełnoletnia osoba fizyczna, zamieszkująca i prowadząca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym. Dodatkowo ubezpieczonym w rolniczej Kasie może być nie tylko rolnik, ale również domownik rolnika. Ustawa za domownika rozumie osobę bliską rolnikowi, która:

• ukończyła 16 lat i pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym
• lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,
• a także stale z nim pracuje i oczywiście nie posiada z nim zawartej umowy o pracę.

Umowa o pracę a KRUS

Umowa o pracę jest oczywiście najczęstszą formą zatrudnienia pracownika w naszym kraju. W przypadku zatrudnienia na umowę o pracę każdy pracownik od razu zaczyna podlegać pod ZUS, niezależnie od tego czy jest np. rolnikiem, czy też tylko domownikiem rolnika. Zatrudnienie na umowę o pracę rodzi konieczność zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w ZUS. Pracownik podlegać będzie składkom na ubezpieczenia zdrowotne, społeczne oraz emerytalno-rentowe w ZUS, tym samym tracąc prawo do ubezpieczenia w KRUS.

Umowa zlecenie a KRUS

Kwestia ta jest dosyć skomplikowana. Niegdyś umowa zlecenie nie skutkowała objęciem zleceniobiorcy obowiązkiem zgłoszenia go do ubezpieczeń w ZUS. Od pewnego jednak czasu zawarcie umowy zlecenia wiąże się również z koniecznością objęcia takiej osoby ubezpieczeniem społecznym w ZUS, a także (choć już od dawna) koniecznością opłacania podatku dochodowego PIT od tejże umowy. W tym przypadku ustawodawca przewidział jednak wyjątek w postaci progu dochodowego, który nie może zostać przekroczony.

Zgodnie bowiem z treścią ust. 1 art. 5b – jeśli osoba została objęta innym ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1778), czyli właśnie umowy zlecenia, a także gdy zostałaby powołana do rady nadzorczej, jeśli nie przekroczy określanego przez inne przepisu limitu przychodów, może dalej być na tzw. KRUS-ie.

Jaki to limit? Jeżeli przychód osiągany z tego tytułu w rozliczeniu miesięcznym nie przekracza kwoty równej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, ustalonemu na podstawie odrębnych przepisów, taki zleceniobiorca może dalej podlegać ubezpieczeniom społecznym w KRUS.

Umowa o dzieło a KRUS

Trzecią i zdecydowanie mniej popularną formą zatrudnienia jest umowa o dzieło. Charakter i rodzaj tej umowy, a także możliwości jej zawarcia budzą często szereg wątpliwości, a jej analiza jest skomplikowana. Umowa o dzieło po jej zawarciu nie rodzi konieczności zgłoszenia tego faktu do ubezpieczeń społecznych, a tym samym nie skutkuje wykluczeniem z ubezpieczenia w KRUS. Wobec tego w przypadku zawarcia takiej umowy nie tracimy prawa do KRUS. Brak jest w tym przypadku również limitu wynagrodzenia, inaczej niż ma to miejsce przy umowie zleceniu. Przepisy nie przewidują ograniczeń, dlatego też jest to najlepsza forma dodatkowego zatrudnienia dla rolnika, oczywiście o ile jest to możliwe z uwagi na inne kwestie, takie jak np. charakter wykonywanej działalności.

Emerytura z KRUS, ZUS lub z obu

Czy to jest w ogóle możliwe? Oczywiście. W Polsce tak często zmieniają się przepisy, że wiele razy możliwość taka była naprzemiennie wykluczana i ponownie przywracana. Z faktu otrzymywania podwójnej emerytury wcale nie wynika, że będziemy otrzymywać więcej pieniędzy. Aby móc otrzymywać emeryturę z KRUS, należy osiągnąć wiek 60 lat dla kobiet oraz 65 dla mężczyzn, a także posiadać 25 lat stażu emerytalnego w pracy na roli. Jeśli zaś osoba urodziła się już pod dacie granicznej, tj. 31 grudnia 1948 r., stażu emerytalnego w KRUS nie można uzupełnić okresami podlegania ubezpieczeniom społecznym w ZUS. Jeśli urodziliśmy się przed tym dniem, posiadamy prawo do jednej emerytury. Dlatego też będziemy mogli zsumować okresy ubezpieczenia w Kasie i w ZUS-ie i tym samym powiększyć swoją emeryturę.

Sprawa wygląda inaczej, gdy urodziliśmy się już w 1949 roku i później. Wtedy to będziemy mieć prawo do jednej i drugiej emerytury. Zmiana taka obowiązuję od 2008 roku. Zatem po osiągnięciu wieku emerytalnego i stażu składkowego możemy złożyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek o emeryturę oraz o drugą emeryturę w KRUS. Jeżeli urodziliśmy się przed 1 stycznia 1949 roku, składamy wniosek do ZUS wraz z wnioskiem o zwiększenie wymiaru za lata pracy rolniczej. Kwota zwiększenia o staż w KRUS-ie obliczana jest na podstawie przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Ubezpieczenia w KRUS stanowią odrębny system ubezpieczeń społecznych w naszym kraju. Kwestia tych ubezpieczeń jest dosyć skomplikowana i pełna haczyków, które skutecznie mogą pozbawić nas prawa do świadczeń z KRUS. Prowadzenie działalności gospodarczej na KRUS stanowi zaś ciekawą alternatywę dla ZUS, jednak jest możliwe po spełnieniu określonych kryteriów. W przypadku sporu z organem emerytalnym co do np. prawidłowego obliczenia świadczenia emerytalnego warto wesprzeć się opinią prawnika specjalizującego się w ubezpieczeniach społecznych.

Źródła:
1. Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników - Dz.U. 1991 nr 7 poz. 24
2. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz.U. 1998 nr 137 poz. 887