Jaka kara grozi za posiadanie narkotyków?

• 2024-01-28
• Autor: Joanna Korzeniewska

Jak wiadomo, narkotyki to różnego rodzaju substancje, środki, które działają na człowieka w rozmaity sposób – niektóre pobudzają, inne uspokajają, a niektóre wywołują halucynacje. Każdy z nas wie z grubsza, czym są narkotyki, ale przepisy prawa, a w szczególności prawa karnego, muszą być precyzyjne, nie mogą bazować na intuicyjnym odbiorze. Jako obywatele musimy mieć jasno przedstawione, za co grozi odpowiedzialność karna, inaczej nie moglibyśmy w ogóle zostać do niej pociągnięci. W dzisiejszym artykule przyjrzymy się temu zagadnieniu i konsekwencjom, z jakimi należy się liczyć w świetle polskiego prawa.

Czym są narkotyki? Jakie substancje są zakazane w Polsce?

We wszystkich kwestiach związanych z narkotykami najważniejszym aktem prawnym jest ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii. W niej znajdują się najważniejsze regulacje dotyczące kwestii narkotyków, posiadania, zażywania narkotyków oraz oczywiście przeciwdziałania narkomanii. Wykaz substancji psychoaktywnych, psychotropowych i odurzających został określony w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 sierpnia 2018 r. W wykazie znajduje się również wiele substancji stosowanych w wyrobach medycznych, jednakże nie oznacza to jednocześnie, że dopuszczalne jest produkowanie substancji zawierających te środki ani też ich posiadanie.

Nie jest oczywiście celem tego artykułu wymienianie wszystkich tych substancji, zwłaszcza że są to określenia chemiczne w większości przypadków niezrozumiałe dla przeciętnego obywatela. Wystarczy zaznaczyć, że do takich substancji można zaliczyć opioidy, takie jak morfina, oksydon, fentanyl, metadon czy kodeina. Do często spotykanych substancji należą również benzodiazepiny, efedryna, pseudoefedryna.

Jak to wygląda w praktyce? Jakie są najczęściej spotykane narkotyki? Do najpowszechniejszych i często spotykanych opiatów należą morfina, opium, heroina czy metadon, wytwarzane na bazie maku lekarskiego. Z konopi indyjskich wytwarza się marihuanę i haszysz. Najpopularniejszymi środkami pobudzającymi są kokaina, amfetamina i ekstazy.

Niektórzy również dzielą narkotyki na twarde i miękkie, ale jest to podział jedynie zwyczajowy, umowny. Dla wielu ludzi narkotyki miękkie to marihuana, haszysz ewentualnie również LSD.

Zażywanie, posiadanie narkotyków – co dokładnie jest zabronione?

Czy zażywanie narkotyków jest zabronione przepisami prawa? Chociaż może to dla niektórych zabrzmieć dziwnie – odpowiedź brzmi nie, nie jest to zabronione. Jest to oczywiście szkodliwe, złe, ale nie jest to przestępstwo ani nawet wykroczenie. Zgodne z art. 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii zabronione jest posiadanie środków odurzających lub psychotropowych. Oprócz tego zabronione jest posiadanie nowych substancji psychoaktywnych – są to tak zwane popularnie dopalacze. Dopalacze nie są w świetle prawa narkotykami, gdyż nie znajdują się na liście. Jednakże ich posiadanie jest również zabronione i są one równie szkodliwe jak narkotyki.

Karze podlega więc posiadanie narkotyków i handel nimi. Jak jednak można zażyć narkotyki ich nie posiadając? Jeśli ktoś zostanie złapany, będąc pod wpływem narkotyków, ale nie posiadając ich przy sobie, czy też np. w domu, nie powinien zostać ukarany za ich posiadanie.

Jednoznacznie rozstrzygnął to Sąd Najwyższy, który stwierdził, że dysponowanie środkiem odurzającym w trakcie jego zażywania nie wypełnia znamiona posiadania. Podkreślił również, iż celem wprowadzenia tej regulacji nie było karanie samego zażywania, gdyż w przeciwnym wypadku ustawodawca jasno określiłby, że karze podlega zażywanie narkotyków. Intencją ustawodawcy była karalność posiadania narkotyku w chwili stwierdzenia tego czynu, czyli np. w chwili złapania przez policję. Sąd Najwyższy podkreślił również, że powinno to mieć cechę trwałości od momentu wejścia w posiadanie środka odurzającego do ujawnienia tego przez organy ścigania. Niekaralny pozostaje zaś sam proces zażywania narkotyku, który zawsze wiąże się z jakąś formą „posiadania”, „dysponowania”, albo „trzymania” takiego środka. Te formy dysponowania narkotykiem nie mogą być uznane za jego „posiadanie”. Kolejnym argumentem jest też to, że karanie za uprzednie posiadanie byłoby obejściem prawa, a organy państwowe, w tym również organy ścigania, nie mogą dopuszczać się praktyk zmierzających do obchodzenia prawa, gdyż muszą one działać na podstawie prawa i w jego granicach.

W praktyce wygląda to tak, że stwierdzenie, iż dana osoba zażyła narkotyk, może być dowodem poszlakowym na posiadanie narkotyków. Może to również być podstawą do wszczęcia postępowania dotyczącego posiadania narkotyków. Jeśli jednak postępowanie przygotowawcze nie wykaże, że dana osoba posiada narkotyk, nie może zostać pociągnięta do odpowiedzialności za posiadanie narkotyków. Jeśli nie znajdzie się u podejrzanego żadnych substancji określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia, nie powinno się kierować do sądu aktu oskarżenia.

Posiadanie narkotyków – jaka kara za to grozi?

Dla osoby, której grozi postawienie zarzutu posiadania narkotyków, niezwykle istotna jest potencjalna wysokość kary i jakie ma możliwości jej uniknięcia lub zmniejszenia. Tak więc maksymalna kara za popełnienie tego przestępstwa w typie podstawowym wynosi 3 lata. Przy posiadaniu znacznej ilości substancji psychotropowych lub środków odurzających można otrzymać karę od roku do 10 lat pozbawienia wolności.

W ustawie nie określono jednak, jak należy rozumieć „znaczną ilość” – o jaką konkretnie ilość narkotyków chodzi, dlatego też pojęcie to musiało zostać sprecyzowane w orzecznictwie sądów. Sąd Najwyższy uznał jednoznacznie, że o znacznej ilości narkotyków można mówić wówczas, gdy sprawca posiada ilość, która mogłaby posłużyć do odurzenia co najmniej kilkudziesięciu (czyli 20) osób uzależnionych. Powinno tu chodzić o ilości hurtowe, ponadprzeciętne. Jednakże nadal jest to ilość orientacyjna. Sąd może uznać, że w danym wypadku narkotyki dla 20 osób to za mało, ale powinna to być jeszcze większa ilość. Dlatego też za każdym razem pozostaje to dla uznania sądu, choć w przypadku ilości dla mniej niż 20 osób rzeczywiście sąd raczej nie stanąłby na stanowisku, że można tu mówić o typie kwalifikowanym.

Oprócz typu kwalifikowanego można wyróżnić też typ uprzywilejowany, co z kolei charakteryzuje się niższą karą. W przypadku czynu mniejszej wagi sprawca podlega karze ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku. Tutaj bierze się pod uwagę zarówno ilość posiadanych narkotyków, jak i ich rodzaj. W orzecznictwie sądów najczęściej za przypadek mniejszej wagi uważa się posiadanie 1 lub 2 działek narkotyków, takich jak marihuana, amfetamina czy ekstazy. Dodatkowo, jeśli sprawca posiada jedynie nieznaczną ilość na własny użytek, można umorzyć postępowanie przed jego wszczęciem, jeśli orzeczenie kary byłoby niecelowe ze względu na okoliczności sprawy, a także ze względu na stopień społecznej szkodliwości. Jest to pewna szansa dana sprawcy, którego czyn nie jest mocno szkodliwy społecznie.

Narkotyki to niezwykle niebezpieczne substancje i jest to kwestia niepodlegająca dyskusji. Wykaz narkotyków, inaczej substancji psychotropowych czy odurzających, został określony w rozporządzeniu Ministra Zdrowia. Do najważniejszych i najbardziej popularnych należą różne odmiany opioidów, środków opartych na maku lekarskim, mofrina, metadon, kodeina oraz te produkowane na bazie konopi indyjskich. W polskim prawie zakazane jest jedynie posiadanie narkotyków, ich produkowanie oraz handel, a nie samo zażywanie. Zasadnicza kara to 3 lata pozbawienia wolności, w niektórych wypadkach nawet 10 – przy posiadaniu znacznej ilości, a jeśli ilość jest niewielka, to uznaje się to za przypadek mniejszej wagi. W niektórych wypadkach sąd może zdecydować się na umorzenie postępowania.