Planowane podniesienie progu przestępstwa przy kradzieży

• 2024-01-30
• Autor: Zuzanna Lewandowska

Rządowy projekt zmian ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, nad którym trwają obecnie prace w Sejmie, przewiduje między innymi wprowadzenie zmian w Kodeksie wykroczeń. Przedmiotem nowelizacji jest między innymi zwiększenie granicy, od której kradzież ma być uznawana za przestępstwo. Rząd wskazuje, że proponowana zmiana uzasadniona jest znacznym wzrostem inflacji, czyli tempem wzrostu cen, jak również wzrostem wynagrodzenia minimalnego. Z prezentowanego artykułu dowiedzą się Państwo, jak wyglądają projektowane zmiany w zakresie podniesienia progu przestępstwa przy kradzieży oraz kiedy i czy w ogóle wejdą w życie.

Kradzież i przywłaszczenie

Przedmiotem ochrony w przypadku kradzieży i przywłaszczenia cudzej rzeczy ruchomej jest czyjaś własność, posiadanie oraz inne prawa rzeczowe i obligacyjne. Czyn zabroniony, o którym mowa, ma charakter powszechny. Oznacza to, że każdy może go popełnić, a tym samym ponosić odpowiedzialność karną na podstawie przepisów ustawy. Zakres odpowiedzialności karnej oraz jej podstawa zależy od tego, czy kradzież lub przywłaszczenie cudzej rzeczy ruchomej kwalifikowany jest jako wykroczenie czy przestępstwo. Doniosłe znaczenie w tym przypadku ma wartość rzeczy będącej przedmiotem czynności wykonawczej. Wartość ta wyznacza bowiem granicę między odpowiedzialnością karną za wykroczenie na podstawie przepisów Kodeksu wykroczeń a przestępstwo na podstawie przepisów Kodeksu karnego.

Aktualny stan prawny

Kradzież lub przywłaszczenie cudzej rzeczy ruchomej to czyn, który może stanowić wykroczenie albo przestępstwo. Ma to wpływ w szczególności na zakres odpowiedzialności za ten czyn i wymiar kary, która może zostać orzeczona. Jeśli kradzież stanowi przestępstwo, odpowiedzialność jest surowsza niż w sytuacji, gdy stanowi wykroczenie. O granicy pomiędzy odpowiedzialnością karną za przestępstwo i wykroczenie stanowi wartość rzeczy, która podlegała kradzieży lub przywłaszczeniu.

Przepisy dotyczące progu, od której kradzież uznawana jest za przestępstwo, niejednokrotnie ulegały zmianom w ciągu ostatnich lat. Pierwotnie ustawa przewidywała, że kradzież jest wykroczeniem, jeśli wartość rzeczy ruchomej, która jest przedmiotem kradzieży lub przywłaszczenia, nie przekracza 250 zł. W 2013 r. wprowadzono zmiany do Kodeksu wykroczeń, które usunęły konkretną kwotę pieniężną jako granicę, od której kradzież uznawana jest za przestępstwo, a uzależniono ją od minimalnego wynagrodzenia za pracę. Kradzież była wykroczeniem wtedy, gdy wartość rzeczy ruchomej będącej przedmiotem kradzieży lub przywłaszczenia nie przekraczała 1/4 minimalnego wynagrodzenia.

W aktualnym stanie prawnym powrócono do pierwotnego sposobu ustalania progu przestępstwa przy kradzieży i uzależniono go od konkretnej kwoty pieniężnej. Od 2018 r. kradzież jest wykroczeniem, jeżeli wartość rzeczy ruchomej nie przekracza 500 zł. Oznacza to, że kradzież i przywłaszczenie, gdy wartość rzeczy przekracza 500 zł, stanowi już przestępstwo i podlega surowszej odpowiedzialności karnej na podstawie przepisów Kodeksu karnego.

Jeśli chodzi o wymiar kary, to jest on inny w zależności od uznania, czy kradzież stanowi wykroczenie czy przestępstwo. Wykroczenie kradzieży lub przywłaszczenia cudzej rzeczy ruchomej podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny na podstawie Kodeksu wykroczeń. Jeśli jednak wartość rzeczy skradzionej przekracza 500 zł, a czyn ten stanowi już przestępstwo, jest zagrożony karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 na podstawie przepisów Kodeksu karnego.

Projektowane zmiany

W lutym br. do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw. Projekt dotyczy wzmocnienia ochrony prawnokarnej przed najcięższymi kategoriami przestępstw poprzez zaostrzenie odpowiedzialności karnej. Projekt przewiduje zmiany także w przepisach Kodeksu wykroczeń. Rządowy projekt zmian proponuje podwyższenie progu przestępstwa przy kradzieży z 500 zł do 800 zł. Jest to więc znaczna różnica, bowiem zakłada podwyższenie obecnej granicy aż o 60%.

Kontrowersje

Przeciwko zmianom opowiedział się nie tylko Senat, ale także Polska Izba Handlu. Wskazuje się, że podwyższenie progu przestępstwa przy kradzieży jest niedopuszczalne, bowiem uderza w przedsiębiorców, zwłaszcza drobnych sklepikarzy. Projektowana nowa granica przestępstwa, czyli 800 zł, jest zbyt wysoką kwotą, jeśli chodzi o zakupy w punkcie detalicznym. Mogłoby to w konsekwencji narazić przedsiębiorców na jeszcze większe ryzyko kradzieży.

Polska Izba Handlu wskazuje również na wątpliwości co do właściwego interpretowania konstytucyjnej zasady ochrony własności. Już obecna kwota 500 zł, wprowadzona w 2018 r., jest uznawana przez branżę handlową za zbyt wysoką. Zdaniem Polskiej Izby Handlu, zmiana na 800 zł może okazać się przyzwoleniem i zachętą do dokonywania kradzieży w sklepach.

Z drugiej strony, ceny obecnie rosną tak szybko, że granica pomiędzy wykroczeniem a przestępstwem staje się coraz bardziej sztuczna i nie ma odzwierciedlenia w rzeczywistości. Wobec tempa wzrostu cen już wkrótce prawie każda kradzież będzie mogła zostać uznana za przestępstwo. Podniesienie progu przestępstwa przy kradzieży ma być niejako dostosowaniem przepisów ustawy do zmieniającej się sytuacji gospodarczej, wzrostu cen i wzrostu wynagrodzenia minimalnego.

Termin wejścia w życie

Prace nad ustawą nie zostały jeszcze zakończone. Czwartego sierpnia Senat wniósł o odrzucenie ustawy. W tym samym dniu projekt został skierowany do Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach. Na tę chwilę nie wiadomo, czy projekt w ogóle wejdzie w życie, a jeśli tak, to w jakim kształcie. Zmiany w zakresie podniesienia progu przestępstwa przy kradzieży mają wejść w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy.

Należy zwrócić uwagę, że wątpliwości handlowców co do projektowanych zmian wydają się w dużej mierze słuszne. Dotyczy to w szczególności małych sklepikarzy. Z drugiej strony, kradzieży do kwoty 500 zł, kwalifikowanych jako wykroczenie, nie brakuje nawet przy obecnym brzmieniu przepisów. Słuszna natomiast wydaje się obawa sprzedawców, że podwyższenie progu przestępstwa przy kradzieży będzie stanowiło niejako zachętę dla złodziei.

Niemniej jednak tempo wzrostu cen jest obecnie znaczne. Może to doprowadzić w konsekwencji do zatarcia się granicy pomiędzy wykroczeniem a przestępstwem kradzieży. Rząd wskazuje, że projektowane zmiany są odpowiedzią na inflację oraz wzrost minimalnych wynagrodzeń. Zmiana granicy, od której kradzież jest uznawana za przestępstwo, ma pozwolić na mniejsze angażowanie wymiaru sprawiedliwości. Jednakże pozostaje istotne pytanie, czy w obecnej dobie kryzysu rząd powinien ukierunkowywać swoje działania na podniesienie progu przestępstwa przy kradzieży, czy priorytetem powinny być inne, faktyczne działania mające na celu stabilizację sytuacji w kraju.