Rekompensaty dla rolników a przychód PIT

• 2024-02-05
• Autor: Marcin Sądej

Przychody z typowej działalności rolniczej nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Pojawia się jednak pytanie, w jaki sposób potraktować inne świadczenia pośrednio związane z pracami rolników. Wartym przeanalizowania przykładem będzie przypadek otrzymania przez rolnika rekompensaty za szkody w plonach rolnych.

Działalność rolnicza a podatek PIT

Na początku przywołajmy kilka istotnych przepisów, które pomogą lepiej zrozumieć opisany problem. Po pierwsze, zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy PIT – przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów z działalności rolniczej, z wyjątkiem przychodów z działów specjalnych produkcji rolnej, w tym również produkcja materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego oraz reprodukcyjnego, produkcja warzywnicza gruntowa, szklarniowa i pod folią, produkcja roślin ozdobnych, grzybów uprawnych i sadownicza, hodowla i produkcja materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych, produkcja zwierzęca typu przemysłowo-fermowego oraz hodowla ryb, a także działalność, w której minimalne okresy przetrzymywania zakupionych zwierząt i roślin, w trakcie których następuje ich biologiczny wzrost, wynoszą co najmniej:

1. miesiąc – w przypadku roślin,
2. 16 dni – w przypadku wysokointensywnego tuczu specjalizowanego gęsi lub kaczek,
3. 6 tygodni – w przypadku pozostałego drobiu rzeźnego,
4. 2 miesiące – w przypadku pozostałych zwierząt
   – licząc od dnia nabycia.

Działalnością rolniczą, zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy o PIT, jest działalność polegająca na wytwarzaniu produktów roślinnych lub zwierzęcych w stanie nieprzetworzonym (naturalnym) z własnych upraw albo hodowli lub chowu.

Z powyższych przepisów wynika, jaki rodzaj działalności zalicza się do działalności rolniczej, a także to, że każdy inny przychód, pośrednio związany z działalnością rolniczą, czy też powstający przy okazji prowadzenia działalności rolniczej nie stanowi przychodów z tej działalności.

Nie ulega zatem wątpliwości, że zyski ze sprzedaży własnych plonów rolnych nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Zostały bowiem wprost wymienione w działalności rolniczej, której nie obejmują przepisy ustawy PIT. Do kryteriów określających działalność jako rolniczą należą wyłącznie czynności podejmowane w zakresie wytwarzania, hodowli, chowu i produkcji wymienionych w tym przepisie produktów, materiałów czy zwierząt.

Podatkowy charakter rekompensaty otrzymanej przez rolnika

Analizując każde przysporzenie, należy mieć na względzie, że zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy PIT – przychodem podatkowym są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

O kategorii przychodu możemy zatem mówić w sytuacji, gdy podatnik osiąga określone przysporzenie majątkowe rozumiane jako zwiększenie jego aktywów, tj. majątku. Tymczasem otrzymane przez rolników rekompensaty mają charakter kompensacyjny, co oznacza, że stan majątkowy rolników nie staje się większy w odniesieniu do stanu sprzed wyrządzenia szkody. Rolnik nie otrzymuje żadnego dodatkowego przysporzenia, ponieważ otrzymana rekompensata jedynie wyrównuje jego straty.

Jak wskazuje treść interpretacji Dyrektora KIS z dnia 21.11.2017 r., nr 0114-KDIP3-3.4011.411.2017.1.AK – w normalnym toku czynności rolnik osiągnąłby przychody z działalności rolniczej wynikające w szczególności z wytwarzania produktów roślinnych. Z tego też powodu należy zauważyć, że otrzymane przez rolnika rekompensaty mają jedynie na celu zrekompensować straty wynikającej ze zniszczenia lub zmniejszenia plonów. Rekompensaty mają zatem w rzeczywistości na celu przywrócenie stanu posiadania rolnika sprzed wyrządzenia szkody. W rezultacie, odszkodowania (rekompensaty) mają na celu zrekompensowanie strat, a ich otrzymanie powoduje, że rolnik ma możliwość uzyskania przychodów w takiej wysokości, w jakiej uzyskałaby te przychody z działalności rolniczej, gdyby szkoda nie powstała.

Powyższe oznacza, że rekompensaty powinny być traktowane analogicznie jak przychody z działalności rolniczej i znajdować się poza zakresem opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Podobnie też w interpretacji indywidualnej z dnia 16 listopada 2015 r. Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, sygn. ITPB1/4511-887/15/AK, gdzie czytamy:

Korzystne stanowisko w tym zakresie prezentuje również orzecznictwo sądowe. Przykładowo w wyroku WSA w Białymstoku z dnia 02.12.2015 r., I SA/Bk 565/15, sąd wskazał, że z art. 2 ust. 2 ustawy PIT wynika, jaki rodzaj działalności zalicza się do działalności rolniczej, a także to, że każdy inny przychód, pośrednio związany z działalnością rolniczą, czy też powstający przy okazji prowadzenia działalności rolniczej nie stanowi przychodów z tej działalności.

Rekompensaty mają charakter kompensacyjny, tym samym stan majątkowy rolników indywidualnych poprzez wypłatę odszkodowania nie staje się większy w odniesieniu do stanu sprzed wyrządzenia szkody.

Mając na uwadze powyższe, możemy stwierdzić, że odszkodowania wypłacane rolnikom indywidualnym za szkody, które mają w rzeczywistości na celu przywrócenie stanu posiadania sprzed wyrządzenia szkody, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, gdyż stanowią przychód uzyskany z działalności rolniczej, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy PIT.

Rekompensaty dla rolników otrzymane w zamian za szkody wyrządzone w plonach rolnych są dla rolników neutralne podatkowo na gruncie podatku PIT, ponieważ nie powodują zwiększenia majątku rolników lecz kompensują jedynie poniesione straty.