Mamy 12 503 opinii naszych Klientów
W założeniach ustawodawcy zatarcie skazania ma ułatwiać osobom skazanym za popełnienie przestępstwa dalsze funkcjonowanie w społeczeństwie. Nierzadko bowiem po odbyciu kary i związanej z tym resocjalizacji sprawca ma trudności z podejmowaniem pracy lub znalezieniem innych źródeł zarobkowania, jak również nawiązywaniem i podtrzymywaniem więzi społecznych i rodzinnych. Instytucja zatarcia skazania została uregulowana w Kodeksie karnym (K.k.). W artykule omówimy kiedy następuje zatarcie skazania, za jakie kary(grzywna, wyrok w zawieszeniu, więzienia), czy następuje automatycznie, jak sprawdzić czy zatarcie skazania nastąpiło, oraz jak napisać wniosek. Zapraszamy do lektury.
Aby przeciwdziałać niekorzystnym skutkom skazania istniejącym zarówno w sferze prawnej (np. wpis do Krajowego Rejestru Karnego), jak i faktycznej (np. słabnące więzi rodzinne lub negatywne postrzeganie w społeczeństwie), została wprowadzona instytucja zatarcia skazania. Na podstawie art. 106 Kodeksu karnego przyjęto fikcję prawą, że z momentem zatarcia skazania uważa się je za niebyłe. W konsekwencji powoduje to przywrócenie skazanemu statusu osoby niekaranej, co może zostać potwierdzone także odpowiednim dokumentem urzędowym.
WAŻNE!
Nie wszystkie skutki skazania będą eliminowane przez zatarcie skazania. Mimo zatarcia skazania niektóre organy państwa, w tym organy ścigania, mogą mieć dalej dostęp do informacji o skazaniu.
W odniesieniu do wykroczeń została przyjęta w Kodeksie wykroczeń podobna regulacja (tzw. zatarcie ukarania).
Skazanie ulega zatarciu po upływie odpowiedniego okresu czasu liczonego od momentu wykonania kary, jej darowania lub przedawnienia jej wykonania. Terminy te zostały szczegółowo określone w art. 107 K.k.
WAŻNE!
Nie wszystkie przestępstwa będą podlegały zatarciu. Niektóre przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności popełnione na szkodę osób poniżej 15. roku życia, za które wymierzono karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, nie będą w ogóle podlegały zatarciu.
Długość terminów do zatarcia skazania została uzależniona przede wszystkim od rodzaju orzeczonej kary oraz w pewnych przypadkach także od jej wysokości. Zasadniczo im cięższa kara została orzeczona, tym dłuższy termin do zatarcia takiego skazania. W konsekwencji najdłuższy okres do zatarcia skazania będzie obowiązywał w przypadku skazania na karę pozbawienia wolności, w tym także karę 25 lat pozbawienia wolności oraz karę dożywotniego pozbawienia wolności. W takiej sytuacji będzie on zasadniczo wynosił 10 lat (art. 107 § 1 i 3 K.k.). W przypadku kary ograniczenia wolności termin ten jest już krótszy i wynosi 3 lata (art. 107 § 4 K.k.) Z kolei najkrótsze terminy znajdą zastosowanie w przypadku orzeczenia kary grzywny oraz skazania z jednoczesnym odstąpieniem od wymierzenia kary. W takich przypadkach przewidziano terminy roczne na zatarcie skazania.
Przedstawione terminy mogą jednak ulegać modyfikacjom, gdy obok kary zasadniczej (głównej) orzeczono także środek karny, przepadek, środek kompensacyjny lub środek zabezpieczający (art. 107 § 6 K.k.) albo gdy nastąpił tzw. zbieg skazań (art. 108 K.k.).
Jeżeli orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, to zatarcie skazania nie może nastąpić wcześniej niż przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania. Nawet wówczas, gdyby wcześniej upłynął już okres zatarcia skazania przewidziany dla kary zasadniczej. Przykładowo, jeżeli za przestępstwo orzeczono karę grzywny i środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów na 10 lat, to zatarcie skazania będzie mogło nastąpić nie wcześniej niż po upływie 10 lat zakazu.
Zatarcie skazania nie może także mieć miejsca przed wykonaniem środka zabezpieczającego. Z kolei, jeżeli w okresie biegu terminu do zatarcia skazania sprawca popełni kolejne przestępstwo, to dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań.
WAŻNE!
Ustalenie okresu do zatarcia skazania zależne jest w praktyce od kilku czynników. Stąd też obliczając ten okres, należy brać pod uwagę całokształt sprawy, a nie tylko sam rodzaj orzeczonej kary.
Zatarcie skazania zasadniczo następuje automatycznie (z mocy prawa) i nie jest konieczne jakiekolwiek działanie sprawcy, żeby taki skutek zaistniał. Z upływem terminów wskazanych w art. 107 K.k. skazanie uważa się za niebyłe, a sprawca podlega wykreśleniu z rejestru skazanych. W przypadku jednak niektórych przestępstw (art. 107 § 2 K.k.) zatarcie skazania może nastąpić wcześniej, nawet przed upływem terminów przewidzianych dla automatycznego zatarcia skazania. Wówczas konieczne jest złożenie stosownego wniosku przez osobę skazaną (tzw. zatarcie na wniosek). Natomiast, jeżeli taki wniosek nie zostanie złożony lub nie zostanie przez sąd uwzględniony, to skazanie ulegnie zatarciu automatycznie w terminach przewidzianych w Kodeksie karnym.
O tym, czy doszło już do zatarcia skazania możemy najłatwiej przekonać się, występując z wnioskiem o udostępnienie informacji z Krajowego Rejestru Karnego. Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym – każdemu zainteresowanemu przysługuje prawo do uzyskania informacji, czy jego dane osobowe znajdują w Krajowym Rejestrze Karnym. Ponadto, na wniosek takiej osoby udostępnia się informację o treści wszystkich zapisów dotyczących tej osoby. Dodać jednak należy, że wniosek taki będzie podlegał opłacie. W typowych sytuacjach wynosi ona 30 zł.
W przypadku skazania na karę grzywny okres zatarcia skazania określa art. 107 § 4a K.k. W przypadku tej kary automatyczne zatarcie skazania ma miejsce po upływie roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.
Zauważyć jednak należy, że po skróceniu w 2015 r. do roku terminu zatarcia skazania w przypadku wymierzenia grzywny ustawodawca zrezygnował z możliwości zatarcia takiego skazania na wniosek. Aktualnie zatem grzywna będzie ulegała zatarciu tylko automatycznie po upływie roku i nie będzie można tego terminu skrócić.
WAŻNE!
Roczny termin do zatarcia kary grzywny będzie rozpoczynał bieg przede wszystkim od momentu jej wykonania, tj. uiszczenia grzywny. Brak zapłaty grzywny będzie skutkował tym, że termin do zatarcia tej kary najczęściej nie rozpocznie biegu. Tylko wyjątkowo, mimo braku uiszczenia grzywny, będzie następowało zatarcie skazania, jeżeli minął rok od darowania grzywny lub nastąpiło przedawnienie jej wykonania.
Obok automatycznego zatarcia skazania przepisy Kodeksu karnego wyjątkowo przewidują możliwość zatarcia skazania na wniosek. Ten ostatni tryb może aktualnie znaleźć zastosowanie tylko do orzeczonej kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 3 lat (art. 107 § 2 K.k.). W przypadku wymierzenia takiej kary skazany może zwrócić się z wnioskiem o wcześniejsze zatarcie skazania. Przy czym sąd może uwzględnić taki wniosek, jeżeli upłynęło co najmniej 5 lat od wykonania kary, jej darowania albo przedawnienia jej wykonania, a sprawca w tym czasie przestrzegał porządku prawnego. Spełnienie tych warunków może spowodować skrócenie nawet o połowę okresu uprawniającego do zatarcia skazania, który w przypadku kary pozbawienia wolności wynosi 10 lat. Pamiętać jednak należy, że sąd nie będzie orzekał o tym z urzędu. Konieczny jest wniosek skazanego. Jeżeli skazany z takiej możliwości nie skorzysta, to zatarcie nastąpi automatycznie na zasadach ogólnych.
WAŻNE!
Decyzja sądu w sprawie wcześniejszego zatarcia skazania ma charakter uznaniowy. Spełnienie warunków przewidzianych w art. 107 § 2 K.k. nie gwarantuje korzystnego rozstrzygnięcia w przedmiocie skrócenia okresu zatarcia skazania.
W przypadku kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania – do zatarcia skazania znajduje zastosowanie regulacja szczególna przewidziana w art. 76 K.k. W takiej sytuacji termin zatarcia skazania uzależniony jest od tego, czy okres próby (czas zawieszenia wykonania kary) został zakończony pozytywnie. Jeżeli okres próby zakończył się pozytywnie, to zatarcie skazania następuje po upływie 6 miesięcy od zakończenia wskazanego w wyroku okresu próby. Natomiast jeżeli okres próby zakończył się negatywnie (np. sprawca ponownie popełnił przestępstwo), to termin zatarcia skazania będzie zależny od tego, czy zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności, czy też kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania została zamieniona na karę ograniczenia wolności lub na karę grzywny. W tych ostatnich przypadkach znajdą zastosowanie terminy zatarcia skazania przewidziane w art. 107 K.k. odpowiednio dla kary pozbawiania wolności, ograniczenia wolności lub grzywny.
Wyrok sądu skazujący za przestępstwo nie ulega sam w sobie zatarciu. Nie jest on w szczególności niszczony czy usuwany z akt sprawy. Wyrok taki pozostaje dalej w aktach sprawy karnej i podlega on archiwizacji na zasadach ogólnych przewidzianych dla akt sądowych. Istota zatarcia skazania sprowadza się bowiem do tego, że jedynie informacja o skazaniu jest usuwana z Krajowego Rejestru Karnego i wobec tego uznaje się skazanie za niebyłe.
Jak pokazuje praktyka, dla wielu osób skazanych moment, kiedy dojdzie do zatarcie skazania, jest bardzo ważny. Ma on realny wpływ na ich życie. Dlatego w sprawach bardziej skomplikowanych warto poradzić się prawnika, który dokładnie określi datę zatarcia albo pomoże napisać wniosek o zatarcie skazania.
Przykład 1 - Zatrudnienie po zatarciu skazania
Jan Kowalski, po odbyciu kary za drobne przestępstwo, napotkał trudności w znalezieniu pracy. Dzięki zatarciu skazania, po upływie odpowiedniego okresu, mógł legalnie odpowiedzieć "nie" na pytanie o przeszłe skazania w formularzach aplikacyjnych. Zatarcie skazania pozwoliło mu na rozpoczęcie nowej pracy i odbudowanie życia zawodowego oraz społecznego.
Przykład 2 - Odmowa wydania wizy przed zatarciem skazania
Agnieszka Nowak została skazana na karę grzywny za wykroczenie drogowe. Przed upływem okresu zatarcia skazania, planując podróż do USA, złożyła wniosek o wizę. Jej wniosek został odrzucony z powodu obecnego w Krajowym Rejestrze Karnym wpisu. Po upływie roku, kiedy skazanie zostało zatarte, Agnieszka ponownie złożyła wniosek i tym razem otrzymała wizę, co pozwoliło jej na realizację długo planowanej podróży.
Przykład 3 - Wniosek o zatarcie skazania i życie rodzinne
Tomasz Brzozowski został skazany na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Jako ojciec dwójki dzieci i główny żywiciel rodziny, jego skazanie stanowiło duże obciążenie dla życia rodzinnego i zawodowego. Po pięciu latach od wykonania kary, złożył wniosek o zatarcie skazania, co zostało pozytywnie rozpatrzone przez sąd. Dzięki temu, mógł swobodnie uczestniczyć w wydarzeniach szkolnych swoich dzieci, nie martwiąc się o społeczne stygmatyzację związaną ze skazaniem.
Zatarcie skazania jest kluczowym mechanizmem ułatwiającym reintegrację społeczną i zawodową osób skazanych po odbyciu kary. Wymaga ono upływu określonego czasu oraz spełnienia określonych warunków, ale może znacząco wpłynąć na poprawę jakości życia i otworzyć nowe możliwości. Dlatego zrozumienie procesu i skuteczne składanie wniosków o zatarcie skazania jest istotne dla każdego, kto dąży do pełnego powrotu do społeczeństwa po popełnieniu błędu.
Potrzebujesz pomocy w nawigacji po procedurze zatarcia skazania? Skorzystaj z naszych profesjonalnych porad prawnych online oraz wsparcia w przygotowaniu wniosków, aby ułatwić sobie drogę do czystego konta i nowych możliwości. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
2. Ustawa z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym - Dz.U. 2000 nr 50 poz. 580
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Dlaczego warto?Numer telefonu pozwoli na kontakt
w przypadku podania nieprawidłowego emaila.
Otrzymasz SMS o wycenie i przygotowaniu
głównej odpowiedzi, a także w przypadku
problemów technicznych. Wiele razy podany
numer pomógł szybciej rozwiązać problem.
Wycenę wyślemy do 1 godziny
* W dni robocze w godzinach od 7 do 20.
* W weekendy i święta do 2 godzin.
Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Pracujemy 7 dni w tygodniu
O autorze: Michał Soćko
