Kary i konsekwencje za utrudnianie lub uniemożliwianie kontaktów z dziećmi

• 2024-01-02
• Autor: Joanna Korzeniewska

Obecnie dość często dochodzi do zjawiska zwanego alienacją rodzicielską. Wiąże się ono z tym, iż jedno z rodziców utrudnia lub uniemożliwia drugiemu rodzicowi kontaktów z dziećmi, zabrania wprost kontaktów z dziećmi lub też pozornie zgadzając się na nie, w praktyce je uniemożliwia. Bywa też odwrotnie - rodzic nie realizuje kontaktów z dziećmi, choć nie ma ku temu powodów. W dzisiejszym artykule omówimy szerzej tę nową regulację prawną, jakie kary i konsekwencje grożą za utrudnianie lub uniemożliwianie kontaktów z dziećmi.

W jakich sytuacjach można nałożyć karę za utrudnianie kontaktów z dziećmi?

Alienacja rodzicielska przybiera różne formy, jednakże rezultat pozostaje podobny – jedno z rodziców jest pozbawione stale lub czasowo kontaktu z dzieckiem lub dziećmi. Z czasem ten problem stał się na tyle palący, że wprowadzono nowe regulacje prawne w Kodeksie postępowania cywilnego, na podstawie których sąd może nałożyć na rodzica grzywnę. Kara ta może zostać nałożona w określonych przypadkach. Nie dotyczy to sytuacji, kiedy rodzice samodzielnie, w sposób nieformalny dokonali ustaleń. Ustalenie kontaktów z dziećmi powinno zostać określone poprzez:

• orzeczenie sądu ustalające kontakty w określony sposób, w określonych terminach, nadające się do egzekucji;
• ugodę zawartą przed mediatorem zatwierdzoną przez sąd;
• ugodę zwartą przed sądem.

Takie orzeczenia mają moc prawną i nadają się do egzekucji. Powinny być one na tyle dokładne, że można jasno określić kiedy, gdzie, w jakiej formie i przez jaki czas powinny one być odbywane. Można wówczas również jasno określić, czy kontakt był realizowany zgodnie z orzeczeniem sądu czy też ugodą. Należy zaznaczyć, że kara może zostać nałożona nie tylko na tego rodzica, który nie wydaje dziecka, ale również na tego, który powinien kontakt odbyć, a np. nie przychodzi na spotkanie z dzieckiem. Kontakt rodzica z dzieckiem jest nie tylko prawem, ale również obowiązkiem, a więc również i rodzic, który tego nie czyni, może zapłacić grzywnę. Rodzic, który ma wydać dziecko, powinien je przygotować, stawić się w odpowiednim miejscu, jeśli taka jest potrzeba, a rodzic, który ma odbyć kontakt, powinien stawić się w określonym miejscu i o oznaczonej porze, odebrać dziecko i potem przywieźć z powrotem (jeśli kontakty odbywają się poza miejscem zamieszkania dziecka).

Grzywna może zostać nałożona wówczas, gdy kontakty zostaną ustalone prawomocnym orzeczeniem sądu, ugodą sądową lub zawartą u mediatora. Jeśli kontakt się nie odbędzie, pomimo konkretnego ustalenia, wówczas może zostać nałożona kara. Dotyczy to zarówno rodzica, który utrudnia kontakt, jak i tego, który go nie realizuje, chociaż ma do tego prawo.

Zobacz też: Czy dziadkowie mają prawo do widzeń z wnukami?

Procedura nałożenia kary za utrudnianie kontaktów z dziećmi

Procedura nałożenia kary ma dwa etapy. Najpierw trzeba złożyć wniosek o zagrożenie nałożenia kary grzywny za niewykonywanie kontaktów z dzieckiem. Ma to stanowić ostrzeżenie dla rodzica, który utrudnia kontakty lub ich nie realizuje. Nie jest wówczas badane, z jakiego powodu nie doszło do kontaktu, jakie były okoliczności, ale jedynie, czy doszło do naruszenia obowiązków. Niekiedy zaś wystarczy samo wykazanie, iż istnieje obawa, że rodzic będzie utrudniać kontakty. Obawa ta powinna jednak być uzasadniona, poparta konkretnymi przesłankami, a nie tylko przekonaniem bez żadnych dowodów. Na tym etapie sąd wydaje ostrzeżenia i określa, za jakie zachowania zostanie nałożona kara grzywny. Złamanie zasad może polegać na odmowie wydania dziecka, ukrywaniu go, braku odbioru przez rodzica uprawnionego lub też brak powrotu z dzieckiem o oznaczonej porze. Gdy sąd uzna to za konieczne, zagrozi jednej ze stron nakazem zapłaty określonej kwoty. Dopiero w drugim etapie postępowania nakładana jest kara grzywny. Następuje to wówczas, gdy jedno z rodziców nadal nie wywiązuje się z warunków i utrudnia kontakty, bądź też ich nie realizuje. Sąd wówczas bada okoliczności danej sprawy, czy rzeczywiście warunki te są naruszane, a także jaka jest sytuacja majątkowa osoby, która może otrzymać karę. Wszystkie te okoliczności mają wpływ na wysokość nakładanej grzywny, a jej wysokość zależy od uznania sędziego. Etap ten kończy się wydaniem przez sąd postanowienia. W postanowieniu tym sąd oddala wniosek o nałożenie grzywny lub też nakazuje zapłacić określoną kwotę.

Wysokość możliwej grzywny za utrudnianie kontaktów z dziećmi

W Kodeksie postępowania cywilnego nie wskazano określonych stawek, nie wyznaczono również żadnej granicy, ani maksymalnej, ani też minimalnej. Pozostawiono to całkowicie do uznania sądu, który powinien wziąć pod uwagę okoliczności danej sprawy, a także sytuację majątkową i życiową osoby zagrożonej nakazem zapłaty. Inaczej powinna zostać potraktowana osoba zamożna, która ma znaczne możliwości majątkowe, a inaczej uboga, której dochody ledwo pozwalają na utrzymanie. Kara powinna stanowić pewną dolegliwość, jednak nie może jednocześnie rujnować osoby, która ma ją zapłacić, tym bardziej, jeśli ta osoba nie byłaby w ogóle w stanie jej zapłacić, nawet przy egzekucji komorniczej. W takiej sytuacji mijałoby się to z celem, jaki przyświecał wprowadzeniu tych przepisów Grzywna płacona jest za każdy niezrealizowany kontakt i trafia ona do rąk drugiego rodzica. Może ona wynosić zarówno 100, 200, 500 zł za każdy kontakt, a w niektórych przypadkach nawet i 1000, jeśli sąd uzna, że taka kwota jest odpowiednia w danej sytuacji.

Jak uniknąć grzywny za utrudnianie kontaktów z dziećmi?

Nie ma tu jednej gotowej recepty. Zasądzenie takiej grzywny zależne jest od tego, czy rzeczywiście do braku tych kontaktów nie dochodzi. W pierwszym etapie sąd nie bada, z jakiej przyczyny te kontakty nie mają miejsca, a jedynie czy to rzeczywiście ma miejsce lub istnieje takie zagrożenie. Dopiero w drugim etapie sąd może wziąć pod uwagę okoliczności, czy brak kontaktu był w danej sytuacji usprawiedliwiony i uzasadniony, czy też nie. Jedyną opcją jest usprawiedliwienie się obiektywnymi okolicznościami, czy nie była to zła wola, a istnieje powód, że do kontaktu nie doszło. Często rodzic, który nie chce wydać dziecka, powołuje się na jego chorobę, a ci zaś, którzy nie przybywają na spotkanie z dzieckiem, twierdzą, że z jakichś względów nie mogli tego zrobić. Najlepszym rozwiązaniem jest wcześniejsze uprzedzenie o niemożliwości odbycia kontaktu (z jednej i drugiej strony) oraz propozycja innego terminu na spotkanie. Pozwoli to na uniknięcie oskarżenia o złą wolę i celowe utrudnianie kontaktów.

Wniosek o ukaranie grzywną za utrudnianie kontaktów z dzieckiem

Wniosek taki składa się do sądu rejonowego, wydziału rodzinnego. Powinien on zawierać oznaczenie stron, ich dane adresowe, PESEL wnioskodawcy, dane dziecka, opisanie terminu, miejsca i sposobu odbywania kontaktów, a także wykazanie kiedy i w jakich okolicznościach nie doszło do kontaktu, albo jeśli jest takie zagrożenie, to wykazanie, na jakiej podstawie istnieje przekonanie, że do tych kontaktów nie dojdzie. Konieczne jest również dołączenie odpisu wyroku lub ugody, na mocy której kontakty mają być realizowane. Wniosek taki nie musi być specjalnie skomplikowany, ważne, żeby zawierał dane stron, żądanie zagrożenia karą grzywny, a także odpis wyroku lub ugody.

Wniosek taki jest prosty, ale musi zawierać dokładne oznaczenie sądu, stron, określenie żądania zagrożenia karą grzywny (w drugim etapie zasądzenia kary grzywny), opisanie sposobu wykonywania kontaktów i wskazanie kiedy, w jakich okolicznościach do kontaktów nie doszło.

Instytucja prawna zasądzenia kary grzywny za utrudnianie kontaktów z dzieckiem ma na celu walkę z alienacją rodzicielską i ukróceniem praktyk polegających na uniemożliwianiu odbycia kontaktu jednemu z rodziców. Może też dyscyplinować rodziców zaniedbujących dzieci, którzy nie chc
ą się z nimi spotkać. Sąd bada najpierw, czy do kontaktów nie dochodzi albo czy jest takie zagrożenie, a potem taką karę zasądza, jeśli uzna to za uzasadnione. Wysokość kary zależy od decyzji sędziego, który bierze pod uwagę możliwości majątkowe osoby, na którą ma nałożyć karę. Wniosek, oprócz danych stron i opisu sprawy, powinien również zawierać orzeczenie ustalające sposób realizacji kontaktów. W szczególnie skomplikowanych sprawach rodzinnych warto wesprzeć się pomocą prawną.

Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93