Mamy 12 503 opinii naszych Klientów
Oczekując przyjścia na świat dziecka, nikt zapewne nie myśli o tym, że tak szczęśliwy dzień w życiu każdego małżeństwa czy pary żyjącej w nieformalnym związku może w przyszłości nastręczyć wielu życiowych kłopotów. Bowiem wraz z narodzinami dziecka powstają więzi rodzinne, które na gruncie prawnym niosą ze sobą określone prawa i obowiązki oraz wiążą rodziców i dziecko na długie lata, a nawet mają swe konsekwencje po śmierci. Chodzi tu między innymi o sprawowanie władzy rodzicielskiej, alimentację, a także dziedziczenie. Zatem bardzo ważne w zakresie skutków prawnych jest ustalenie ojcostwa, czy dany mężczyzna (mąż albo partner) jest rzeczywiście ojcem dziecka. Dzisiejszy artykuł szeroko omawia zagadnienia związane z ustaleniem ojcostwa.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy (K.r.o.) w rozdziale dotyczącym pochodzenia dziecka zasadniczo rozróżnia trzy sposoby ustalenia ojcostwa:
Punkt 2 i 3 dotyczy dziecka pochodzącego z nieformalnego związku.
Art. 62 K.r.o. wprowadza domniemanie prawne wzruszalne, iż ojcem dziecka jest mąż jego matki pod warunkiem, że dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa. Widzimy zatem, iż ustalenie ojcostwa w tym przypadku następuje zarówno w razie urodzenia się dziecka w czasie trwania małżeństwa, jak również po ustaniu lub unieważnieniu związku małżeńskiego, jeżeli od tego momentu nie upłynęło więcej niż trzysta dni. Nie trudno zauważyć, że ten okres wynika z długości ciąży.
WAŻNE!
Domniemania ojcostwa męża matki nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji i jeżeli dziecko wprawdzie urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa – wtedy domniemywa się, iż dziecko pochodzi od drugiego męża.
Ciekawostką w tym przypadku jest fakt, iż domniemania ojcostwa męża matki nie obala nawet wpisanie w akcie urodzenia dziecka jako ojca innego mężczyzny. To domniemanie można obalić jedynie w drodze powództwa o zaprzeczenie ojcostwa.
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zaprzeczenie ojcostwa następuje przez wykazanie, że mąż matki nie jest ojcem dziecka. Z powództwem do sądu o zaprzeczenie ojcostwa może wystąpić: mąż matki, matka dziecka, dziecko oraz prokurator. Przy czym matka może wnieść takie powództwo tylko do czasu osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Po tym czasie o zaprzeczenie ojcostwa może wystąpić samo dziecko, jednak w określonym czasie. Ma na to rok od dnia, w którym dowiedziało się, że mąż matki nie jest jego ojcem. Trzeba dodać, że po śmierci dziecka zaprzeczenie ojcostwa jest niedopuszczalne, ale jeżeli jego śmierć nastąpiła już w trakcie toczącej się sprawy, mogą ją kontynuować jego dzieci. W takiej sytuacji zmarłego w postępowaniu reprezentuje kurator ustanowiony przez sąd.
Osoba uprawniona do wystąpienia z powództwem o zaprzeczenie ojcostwa może dążyć wszelkimi środkami dowodowymi do wykazania, iż mąż matki nie jest ojcem dziecka. Bowiem to na niej spoczywa – zgodnie z ogólnymi zasadami dowodzenia – ciężar udowodnienia tego faktu. Wydaje się, że najpewniejszym dowodem na potwierdzenie lub wykluczenie ojcostwa jest przeprowadzenie badania DNA dziecka i danego mężczyzny. Jednakże na takie badanie musi wyrazić zgodę osoba, od której krew ma być pobierana, a gdy chodzi o dziecko, któro nie ukończyło trzynastu lat, takiej zgody musi udzielić jego przedstawiciel ustawowy. Brak zgody na badanie nie oznacza jednak, że mąż matki nie może zaprzeczać swojego ojcostwa innymi środkami dowodowymi, albo że sąd z tego powodu uzna, iż matka faktycznie ma coś do ukrycia, skoro zgody odmawia. Jednakże sąd, w ramach swobodnej oceny dowodów, może ocenić brak zgody na niekorzyść strony, która uniemożliwia przeprowadzenie takiego dowodu. Zdarzają się sytuacje, gdy nie ma potrzeby przeprowadzania dowodu z badań DNA. Na przykład może się okazać, że mąż matki jest bezpłodny albo w tzw. okresie koncepcyjnym nie mógł współżyć ze swoją żoną, bo był w tym czasie na delegacji służbowej.
Jak widać, do tego rodzaju sprawach rodzinnych nie da się wypracować jednego schematu postępowania, dlatego do każdej z nich trzeba podejść indywidualnie. Dobrze jest zasięgnąć w tym zakresie porady prawnika, który doradzi adekwatnie do konkretnej sprawy.
WAŻNE!
Zaprzeczyć ojcostwo można nie tylko poprzez badanie DNA, ale także wszelkimi innymi dowodami.
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli nie zachodzi domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki albo zostało ono obalone, wtedy ustalić ojcostwo można na dwa sposoby: poprzez uznanie ojcostwa albo sądowe ustalenie ojcostwa. Uznanie ojcostwa jest aktem dobrowolnym i mniej sformalizowanym w odróżnieniu od drogi sądowej, która jest już bardziej skomplikowana i stanowi efekt konfliktu między stronami, który musi rozstrzygnąć sąd.
Do skutecznego uznania ojcostwa konieczne jest złożenie dwóch zgodnych oświadczeń w obecności odpowiedniego organu przez osoby legitymujące się odpowiednim wiekiem. Generalnie uznać ojcostwo może osoba, która ukończyła szesnaście lat i nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, może to jednakże uczynić tylko przed sądem opiekuńczym. Natomiast więcej możliwości ma osoba, która jest pełnoletnia i nieubezwłasnowolniona, może bowiem to uczynić zarówno przed sądem opiekuńczym, jak i przed stosownym organem, czyli przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego, za granicą – przed konsulem, a w sytuacji zagrożenia życia matki lub mężczyzny uznającego ojcostwo – przed notariuszem albo wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta.
Uznanie ojcostwa w rozumieniu K.r.o. polega na złożeniu przez uznającego mężczyznę oświadczenia wobec kierownika USC, iż jest ojcem dziecka, a matka musi złożyć oświadczenie potwierdzające ten fakt równocześnie z oświadczeniem mężczyzny lub w ciągu trzech miesięcy od złożenia przez niego oświadczenia. Kierownik USC przyjmuje złożone oświadczenia jako prawdziwe i nie wymaga udowodnienia faktu ojcostwa na piśmie, chyba że poweźmie wątpliwość co do pochodzenia dziecka na podstawie zewnętrznych zachowań składających oświadczenie. Na przykład gdy składające je osoby będą niepewne swoich oświadczeń bądź będzie między nimi zbyt duża różnica wieku. Kierownik USC odmawia przyjęcia oświadczeń, jeżeli uznanie jest niedopuszczalne – przykładowo po śmierci dziecka albo po osiągnięciu przez nie pełnoletności.
Jeżeli uznający mężczyzna dowiedział się, że jednak dziecko nie jest jego, może wystąpić do sądu o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa w ciągu roku od dnia, w którym powziął wiadomość, iż jednak dziecko od niego nie pochodzi.
WAŻNE!
Uznanie ojcostwa jest oświadczeniem wiedzy, że mężczyzna, który dziecko uznaje, jest jego ojcem. Mogą je złożyć przed uprawnionym organem osoby, które mają pełną zdolność do czynności prawnych. Oświadczenie to nie jest weryfikowalne za pomocą pisemnych dowodów. Warto podkreślić, że można uznać ojcostwo dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego.
Sądowe ustalenie ojcostwa opiera się na domniemaniu prawnym wzruszalnym, iż ojcem dziecka jest mężczyzna, który obcował z matką w okresie koncepcyjnym pomiędzy 181 a 300 dniem przed jego urodzeniem. Wykazanie tego faktu przed sądem opiera się na konstrukcji domniemania faktycznego, które polega na tym, że sąd uznaje za ustalone fakty, jeżeli taki wniosek można wyprowadzić z innych niebudzących wątpliwości faktów. Trudno jest przecież wykazać zeznaniami świadków intymną relację między stronami, ale można wyprowadzić taki wniosek z faktu ich wspólnego zamieszkiwania czy wspólnego wyjazdu. Mówiąc potocznie, sąd uznaje za udowodniony fakt współżycia stron w okresie koncepcyjnym, jeżeli ustali, przykładowo zeznaniami świadków, iż strony w tym czasie zamieszkiwały ze sobą bądź wyjeżdżały razem. Domniemany ojciec może bronić się, podnosząc zarzut, że nie obcował w tym czasie z matką dziecka albo że ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobne. W procesie tym jako dowód może służyć także badanie DNA.
WAŻNE!
Sądowe ustalenie ojcostwa dopuszczalne jest dopiero po zaprzeczeniu ojcostwa innego mężczyzny w myśl zasady, że nie można mieć równocześnie dwóch ojców.
Wraz z ustaleniem ojcostwa matka może dochodzić równocześnie przed sądem związanych z tym roszczeń majątkowych, takich jak alimenty czy zwrot wydatków związanych z ciążą i porodem oraz koszty jej 3-miesięcznego utrzymania w okresie porodu. Przepis art. 143 K.r.o., który o tym stanowi, został tak skonstruowany, że tych roszczeń matka może dochodzić tylko łącznie z ustaleniem ojcostwa. To oznacza, że muszą się one znaleźć w jednym pozwie.
Odmiennej sytuacji dotyczy natomiast przepis art. 142 K.r.o., który może być realizowany w okresie ciąży bez potrzeby ustalania ojcostwa. Na jego podstawie matka może żądać jeszcze przed urodzeniem się dziecka, aby mężczyzna, którego ojcostwo zostało tylko uwiarygodnione, wyłożył sumę pieniężną na koszty 3-miesięcznego utrzymania matki w okresie porodu i koszty 3-miesięcznego utrzymania dziecka przez trzy miesiące po urodzeniu. Może to być kwota jednorazowa albo płacona w ratach miesięcznych.
WAŻNE!
Kobieta może dochodzić pewnych roszczeń majątkowych będąc w ciąży bez potrzeby ustalania ojcostwa, a pewnych dopiero po urodzeniu dziecka, łącznie z ustaleniem ojcostwa.
Widzimy zatem, że niekiedy prawnie ustalenie więzi rodzinnych, wynikających z faktu urodzenia się dziecka, może okazać się nie lada wyzwaniem. Wydaje się, że najprostszym i najszybszym sposobem jest uznanie dziecka, ale w razie wątpliwości najlepiej zasięgnąć fachowej pomocy prawnika.
Tomasz i Anna byli małżeństwem od 5 lat. Ich życie zmieniło się, gdy Anna zaszła w ciążę. Dziecko urodziło się, gdy Tomasz przebywał na długotrwałej delegacji zagranicznej. Z powodu nieobecności Tomasza w okresie koncepcyjnym oraz jego wcześniejszych wątpliwości co do płodności, postanowili oni wspólnie poddać się badaniu DNA. Wynik testu DNA wykluczył ojcostwo Tomasza, co doprowadziło do zaprzeczenia ojcostwa przez sąd i późniejszego rozwodu pary.
Katarzyna, będąc w nieformalnym związku z Markiem, urodziła córkę. Marek, który od początku wyrażał chęć bycia ojcem, zdecydował się na uznane dziecka przed Urzędem Stanu Cywilnego. Jednak po kilku latach, gdy pojawiły się wątpliwości co do jego ojcostwa, Marek zdecydował się na badanie DNA. Badanie to potwierdziło jego ojcostwo, co umocniło jego pozycję w rodzinie i zabezpieczyło przyszłość dziecka.
Ewa była w trakcie procesu rozwodowego z Jackiem, gdy dowiedziała się, że jest w ciąży. Chociaż dziecko urodziło się po orzeczeniu separacji, Jacek jako jej mąż został początkowo uznany za ojca. Ewa jednak wiedziała, że biologicznym ojcem jest jej nowy partner. W związku z tym, razem z partnerem, zdecydowali się wystąpić do sądu o zaprzeczenie ojcostwa Jacka i uznanie ojcostwa przez nowego partnera. Dzięki badaniom DNA, sąd ustalił prawdziwe pochodzenie dziecka, umożliwiając jego prawidłowe wychowanie w nowej rodzinie.
Ustalenie ojcostwa ma kluczowe znaczenie w aspektach prawnych i emocjonalnych, wpływając na życie rodzinne oraz prawa i obowiązki rodziców oraz dzieci. Proces ten, zarówno w przypadku dzieci małżeńskich, jak i pozamałżeńskich, może przyjąć różne formy - od domniemania pochodzenia dziecka od męża matki, przez dobrowolne uznanie ojcostwa, aż po sądowe ustalenie ojcostwa. Każdy przypadek wymaga indywidualnego podejścia i często korzystania z pomocy prawnej, by zapewnić najlepsze rozwiązanie dla wszystkich zainteresowanych stron.
Potrzebujesz wsparcia prawnego w kwestiach związanych z ustaleniem ojcostwa? Skorzystaj z naszych profesjonalnych porad prawnych online oraz pomocy w przygotowaniu niezbędnych dokumentów i pism, dostępnych z wygodą Twojego domu. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Dlaczego warto?Numer telefonu pozwoli na kontakt
w przypadku podania nieprawidłowego emaila.
Otrzymasz SMS o wycenie i przygotowaniu
głównej odpowiedzi, a także w przypadku
problemów technicznych. Wiele razy podany
numer pomógł szybciej rozwiązać problem.
Wycenę wyślemy do 1 godziny
* W dni robocze w godzinach od 7 do 20.
* W weekendy i święta do 2 godzin.
Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Pracujemy 7 dni w tygodniu
O autorze: r.pr. Eliza Polachowska
Radca prawny, mediator i doradca obywatelski. Wiedzę oraz doświadczenie zawodowe zdobywała przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Zielonej Górze. Przez kilka lat pracowała w administracji publicznej, następnie w Kancelariach adwokackich i radcowskich oraz jako asystent sędziego w...
>> więcej informacji o autorze
