Zatrudnienie pracownika na czas określony i nieokreślony

• 2024-01-22
• Autor: Joanna Korzeniewska

Istota stosunku pracy polega na tym, iż pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy na rzecz określonego pracodawcy, a pracodawca do wypłaty miesięcznego wynagrodzenia. Praca odbywa się pod kierownictwem pracodawcy, w czasie i miejscu przez niego wyznaczonym. Pracodawcę i pracownika łączy umowa o pracę i tu mamy do czynienia z kilkoma jej rodzajami - w dzisiejszym artykule omówimy różnice pomiędzy zatrudnieniem na umowę na czas określony i czas nieokreślony.

Rodzaje umów o pracę

Istnieją różne rodzaje umów o pracę, należą do nich:

- umowa na okres próbny,

- umowa na zastępstwo,

- umowa na czas wykonania określonej pracy,

- umowa na czas określony,

- umowa na czas nieokreślony.

Umowa na okres próbny zawierana jest dla sprawdzenia przydatności pracownika do danej pracy i sprawdzenia jego kwalifikacji, umowa na zastępstwo – na czas nieobecności określonego pracownika. Umowa na czas wykonania określonej pracy nie ma zapisanej wprost daty końcowej, ale wygasa wówczas, gdy określona praca zostaje wykonana.

Do najczęściej spotykanych, a zarazem podstawowych umów o pracę należą: umowa na czas określony oraz na czas nieokreślony. Kiedyś umowy o pracę na czas nieokreślony były zasadą, obecnie jednak rzadziej się je spotyka, a ich miejsce zajęły umowy na czas określony. Stało się to powszechnym zjawiskiem i prowadziło do obchodzenia przepisów dotyczących zatrudniania na czas nieokreślony, jako że przy tych umowach obowiązywały dłuższe okresy wypowiedzenia. W związku z tym konieczna stała się nowelizacja Kodeksu pracy w zakresie dotyczącym umów o pracę na czas określony. Pracodawcy zawierali bowiem z pracownikami umowy na okres nawet 20 lat z klauzulą 2-tygodniowego wypowiedzenia, co stanowiło zarazem nadużycie oraz obejście prawa.

WAŻNE!

Istota umowy o pracę polega na tym, iż pracownik świadczy pracę na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem, w czasie i miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Istnieją różne rodzaje umów o pracę, zależnie od czasu jej zawarcia oraz celu, a do najbardziej powszechnych należą: umowa na czas określony oraz umowa na czas nieokreślony.

Umowa na czas określony – regulacje prawne

Umowy o pracę na czas określony należą obecnie do powszechnie i często zawieranych. Ich istota polega na tym, że z założenia pracownik ma pracować przez pewien czas. Zazwyczaj koniec umowy określony jest przez podanie konkretnej daty, najczęściej jest to koniec miesiąca, niekiedy koniec roku. Nie jest to jednak niezbędne – można termin zakończenia umowy określić inaczej, np. na Niedzielę Wielkanocną w 2022 r. Ważne, żeby można było jednoznacznie wskazać, kiedy umowa się kończy.

Poprzednio okres wypowiedzenia przy umowie na czas określony był zawsze taki sam, niezależnie od tego, jak długo pracownik był zatrudniony i na jaki okres została zawarta umowa – czy było to 6 miesięcy, czy też 20 lat. Niezbędne było również zawarcie odpowiedniej klauzuli w umowie, bez tego nie było możliwe jej wypowiedzenie, a jedynie na przykład rozwiązanie bez wypowiedzenia lub za porozumieniem stron. Prowadziło to często do obchodzenia przepisów o zatrudnieniu na czas nieokreślony, gdyż umowy na czas nieokreślony dają pracownikowi silniejszą ochronę. Obecnie więc okresy wypowiedzenia przy umowach na czas określony wyglądają następująco:

- 2 tygodnie, jeśli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy przez okres krótszy niż 6 miesięcy,

- 1 miesiąc, gdy pracownik był zatrudniony u pracodawcy dłużej niż 6 miesięcy,

- 3 miesiące, jeśli pracownik był zatrudniony przez okres dłuższy niż 3 lata.

Widzimy zatem, że okresy wypowiedzenia przy umowach o pracę na czas określony i nieokreślony zostały zrównane i uzależnione przede wszystkim od okresu zatrudnienia. Trzeba przy tym dodać, iż chodzi o okres zatrudnienia u danego pracodawcy, a nie o zatrudnienie w ogóle. Jeśli było więcej umów na czas określony między tym samym pracownikiem i pracodawcą, okresy te dolicza się do czasu zatrudnienia niezbędnego do określenia okresu wypowiedzenia.

WAŻNE!

Umowy na czas określony są bardzo często zawierane, jako że są korzystniejsze dla pracodawcy. Główna różnica między umowami na czas określony i nieokreślony związana jest z kwestią jej rozwiązania z zachowaniem okresu wypowiedzenia. Obecnie okresy wypowiedzenia są takie same dla umów na czas określony i nieokreślony i wynoszą 2 tygodnie, 1 miesiąc i 3 miesiące, zależnie od czasu zatrudnienia u danego pracodawcy.

Umowy na czas określony i nieokreślony – różnice i konsekwencje prawne

Przy tworzeniu Kodeksu pracy jednym z założeń ustawodawcy było to, że zasadniczo powinny być zawierane umowy o pracę na czas nieokreślony, jednakże w praktyce okazało się inaczej. Umowy o pracę na czas nieokreślony z biegiem czasu były zawierane dość rzadko w porównaniu z innymi umowami, w szczególności tymi na czas określony. Było to spowodowane faktem, że w przypadku umów na czas nieokreślony istniały pewne utrudnienia dla pracodawców związane z rozwiązywaniem tego rodzaju umów. Po pierwsze, przy rozwiązaniu umowy o pracę na czas nieokreślony pracodawca jest zobowiązany do podania przyczyny wypowiedzenia. Przyczyna musi być prawdziwa i konkretna, a także uzasadniająca rozwiązanie umowy. Jeśli zaś pracownik nie zgadza się z powodem wypowiedzenia, uważa je za nieuzasadnione, ma prawo do odwołania się do sądu pracy. Jeśli sąd uznałby wypowiedzenie za nieuzasadnione, pracownikowi przysługuje prawo do odszkodowania lub też do przywrócenia do pracy, a jeśli umowa nie uległa jeszcze rozwiązaniu – sąd orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia. Stanowi to pewną barierę dla pracodawców i sprawia, ze z ich punktu widzenia bardziej pożądane i korzystniejsze są umowy na czas określony, jako  ze przy umowach na czas nieokreślony ochrona pracownika jest silniejsza. Do niedawna również okresy wypowiedzenia dla umów na czas nieokreślony były zdecydowanie dłuższe niż na czas określony, co także sprawiało, że częściej zawierano te na czas określony. Sytuacja zmieniła się trochę, gdy zrównano okresy wypowiedzenia dla umów na czas nieokreślony i określony (dla tych drugich wcześniej wynosił on 2 tygodnie).

Jednakże mimo to pracownik zatrudniony na czas nieokreślony pozostaje pod większą ochroną również z tego powodu, że jeśli jest on członkiem związku zawodowego, jego zwolnienie musi być konsultowane z zakładową organizacją związkową.

WAŻNE!

Umowy na czas nieokreślony zapewniają pracownikowi większą ochronę, dlatego że na pracodawcy ciąży obowiązek wskazania przyczyny rozwiązania umowy, a pracownikowi przysługuje prawo odwołania się do sądu pracy. Okresy wypowiedzenia dla umów na czas określony i nieokreślony zostały jednak zrównane i pod tym względem nie ma już takiej różnicy, jak kiedyś.

Ile umów na czas określony pracodawca może zawrzeć z pracownikiem?

Ilość umów na czas określony, jakie pracodawca może zawrzeć z danym pracownikiem wywoływała kontrowersje i była powodem wielu problemów. Wcześniejsza regulacja sprawiała, że trzecia umowa na czas określony zawarta z tym samym pracownikiem automatycznie przekształcała się w umowę na czas nieokreślony, jeśli przerwy między okresami zatrudnienia nie przekraczały miesiąca. Taka regulacja prowadziła do tego, że pracodawcy obchodzili te przepisy na przykład poprzez zawieranie umowy na okres 5, 10 czy 20 lat. W ten sposób nie naruszano Kodeksu pracy, a jednocześnie pracownik był słabiej chroniony. Dlatego też przepis ten został zmieniony. Dopuszczalna liczba umów pozostała ta sama, jednakże obecnie określono, iż łączny okres zatrudnienia na umowie na czas określony nie może przekraczać 33 miesięcy. Nie można obchodzić tego przepisu poprzez np. zawarcie aneksu do umowy, zgodnie z którym przedłużony zostanie czas jej trwania – traktowane to jest jako zawarcie kolejnej umowy.

WAŻNE!

W obecnym stanie prawnym między tym samym pracownikiem a pracodawcą można zawrzeć 3 umowy na czas określony, a łączny okres zatrudnienia nie może przekraczać 33 miesięcy.

Umowy o pracę na czas określony i nieokreślony mają zasadniczo taką samą lub zbliżoną treść, nie wpływa to również na zakres obowiązków czy inne jej elementy. Różnice przede wszystkim dotyczą ochrony pracownika przed wypowiedzeniem oraz co do uprawnień dotyczących przy ich rozwiązaniu. Obecnie pod wieloma względami umowy te zostały zrównane, jest taki sam okres wypowiedzenia, a przy umowach na czas nieokreślony pracodawca ma również obowiązek podania przyczyny rozwiązania umowy. Obecnie pracodawca może zawrzeć z pracownikiem tylko 3 umowy na czas określony, a łączny okres zatrudnienia nie może przekraczać 33 miesięcy.